Joanna Marszałek
Cztery dni przed wejściem w życie przepisu o eliminacji kaucji gotówkowej w Illinois sędzia powiatu Kankakee orzekł, że jest on niezgodny z konstytucją Illinois. Decyzja sędziego dotyczy powiatów objętych 64 pozwami złożonymi przeciwko kontrowersyjnej części SAFE-T Act. Nie ma wśród nich powiatu Cook. Prokurator generalny Illinois Kwame Raoul zapowiedział apelację od orzeczenia w Sądzie Najwyższym Illinois.
Decyzja sędziego
Szef sądów powiatu Kankakee Thomas W. Cunnington orzekł w środę, 28 grudnia, że zapis ustawy SAFE-T dotyczący eliminacji kaucji gotówkowej jest niezgodny z konstytucją Illinois.
W swojej 36-stronicowej decyzji sędzia uznał, że zapis narusza klauzulę konstytucji Illinois o rozdziale władzy, gdyż jego zdaniem stosowność wyznaczania kaucji leży w gestii sądów, a nie legislatury. Sędzia dodał, że narusza on również ustawę o prawach ofiar.
Prokurator generalny Illinois Kwame Raoul w wydanym w środę wieczorem oświadczeniu podkreślił, że orzeczenie sędziego dotyczy tylko 64 okręgów sądowych skarżących administrację J.B. Pritzkera za niezgodność części SAFE-T Act z konstytucją. Zapowiedział apelację decyzji bezpośrednio w Sądzie Najwyższym Illinois.
Z kolei gubernator Illinois J.B. Pritzker w swoim oświadczeniu nazwał orzeczenie sędziego „niepowodzeniem” i powiedział, że oczekuje na apelację w Sądzie Najwyższym Illinois. Bronił legislacji, która – jak powiedział – zastępowała „przestarzały system sprawiedliwości karnej systemem mającym korzenie w sprawiedliwości i uczciwości”.
Opinia eksperta
Ekspert prawny z Chicago-Kent College of Law Richard Kling zwrócił uwagę w artykule „Chicago Sun-Times”, że sędzia Cunnington wraz ze swoim orzeczeniem nie wydał nakazu sądowego. Oznacza to, że jego decyzja prawnie nie zatrzyma wejścia w życie zapisów SAFE-T Act w powiatach nieobjętych pozwem zbiorowym. Ekspert przewiduje jednak, że sędziowie i prokuratorzy w całym stanie prawdopodobnie będą wstrzymywać się z wdrożeniem ustawowych reform do czasu wydania orzeczenia przez Sąd Najwyższy Illinois.
Zbiorowy pozew, który rozpatrywał sędzia Cunnington, był rezultatem licznych indywidualnych pozwów wniesionych przez szeryfów i prokuratorów generalnych w całym stanie. Jednym z głównych skarżących był demokratyczny prokurator stanowy powiatu Kankakee Jim Rowe. Podczas przesłuchania w ub. tygodniu, poprzedzającego decyzję sędziego, namawiał do odesłania prawa z powrotem do parlamentu Illinois, gdzie ustawodawcy będą zmuszeni ponownie się nim zająć.
Wcześniej w grudniu gubernator J.B. Pritzker podpisał poprawioną wersję kontrowersyjnej SAFE-T Act. Znaczne poprawki przegłosowały 1 grudnia, w ostatnim dniu jesiennej sesji parlamentu Illinois, obie izby parlamentu Illinois. Była to odpowiedź na liczne głosy krytyki pod adresem ustawy, której pierwotnym celem jest reforma systemu sprawiedliwości i zrównanie w świetle prawa wszystkich oskarżonych bez względu na ich status finansowy.
Wejście w życie Ustawy o Sprawiedliwości Przedprocesowej (Pretrial Fairness Act) w Illinois było zaplanowane na 1 stycznia 2023 r. Ustawa całkowicie eliminowała konieczność wpłacenia kaucji przez osoby aresztowane i oczekujące na proces sądowy w Illinois.Według autorów, zmiany mają na celu bardziej sprawiedliwe traktowanie oskarżonych w myśl zasady o domniemaniu niewinności i niepozostawianie w areszcie osób, których nie stać na wpłacenie wyznaczonej przez sędziego kaucji.
Głosy krytyczne i poprawki
Od jesieni mnożyły się głosy krytyczne wobec ustawy SAFE-T, w tym wśród przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości. Pozwy sądowe wnosili zarówno republikańscy, jak i demokratyczni prokuratorzy stanowi. Dodatkowo niektórzy eksperci prawni obawiali się, że nowa regulacja dodatkowo utrudni pracę policji. Republikanie zarzucali Demokratom, że po 1 stycznia przepisy umożliwią groźnym przestępcom automatyczne wyjście z aresztu. Argument ten był przez nich często przytaczany w listopadowych wyborach powszechnych.
W obliczu tych zarzutów i niepokoju opinii publicznej stanowi Demokraci, którzy w stanowym parlamencie mają przytłaczającą większość, zdecydowali się na wprowadzenie poprawek do ustawy.
Zmiany rozszerzyły listę przestępstw, które zezwalają prokuratorom wnioskować do sędziego o zatrzymanie podejrzanego w areszcie. Wyszczególniają również, co i jak udowodnić mają prokuratorzy, aby sędzia przychylił się do wniosku o pozostanie podejrzanego w areszcie. Poprawki precyzują też między innymi, że policja może aresztować za włamania (trespassing), a sędziowie mogą wydawać nakazy aresztowania za niestawienie się w sądzie.
Gubernator Pritzker wyraził wówczas zadowolenie z wprowadzonych zmian, zaś demokratyczni legislatorzy, przyznając, że przepisy nie są „idealne”, zapowiedzieli w razie konieczności dalsze prace nad ustawą po jej wprowadzeniu w życie.
Wokół kaucji
Reforma znosi obowiązek wpłacania kaucji w celu wyjścia z aresztu na czas oczekiwania na rozprawę. Zwolennicy ustawy sprzeciwiają się przetrzymywaniu w więzieniu podejrzanych tylko dlatego, że nie nie stać ich na wpłacenie kaucji. Argumentują, że zmiany przepisów nie wpłyną na bezpieczeństwo społeczeństwa, lecz sprawią, że system będzie bardziej równy i sprawiedliwy dla oskarżonych bez względu na ich status finansowy.
Warto zauważyć, że zapisy dotyczące „sprawiedliwości przedprocesowej” (Pretrial Fairness Act) to tylko jedna część 764-stronicowej SAFE-T Act (Safety, Accountability, Fairness and Equity-Today) – ustawy podpisanej przez gubernatora J. B. Pritzkera w 2021 roku i już wstępnie realizowanej w Illinois.
Ustawa, której autorem jest klub polityczny czarnoskórych legislatorów (Illinois Legislative Black Caucus) i którą sponsorował senator Elgie R. Sims, Jr., wprowadza również znaczące zmiany w takich kwestiach jak procedury szkolenia policji, odpowiedzialność policji, przejrzystość w egzekwowaniu prawa oraz prawa osób zatrzymanych i więźniów.
Dyskusja o nierównościach wśród oskarżonych, które stwarza system kaucji gotówkowych, toczyła się od dawna. Według Center for American Progress, trzy na pięć osób przebywających w amerykańskich więzieniach nie zostało skazanych za przestępstwo. Spodziewano się, że po wprowadzeniu nowych przepisów w Illinois liczba więźniów drastycznie się zmniejszy.
Inne stany również wprowadziły zmiany w systemie więziennictwa. Nowy Jork i New Jersey nie wyeliminowały, ale znacznie ograniczyły stosowanie kaucji pieniężnych wobec oskarżonych oczekujących na proces. Badania pokazują, że tylko około 3 proc. osób zwolnionych z aresztu i oczekujących na wolności na swój proces sądowy dopuszcza się ponownie przestępstwa z użyciem przemocy.
