Joanna Marszałek
Kilka pozwów sądowych wniesiono przeciw ustawie SAFE-T Act
Coraz więcej przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości dołącza do głosów krytycznych przeciwko ustawie SAFE-T, która ma wejść w życie w Illinois 1 stycznia. Kilku prokuratorów stanowych, republikańskich i demokratycznych, wniosło w pozwy sądowe przeciw gubernatorowi Pritzkerowi, a niektórzy eksperci prawni obawiają się, że nowa regulacja dodatkowo utrudni pracę policji.
1 stycznia 2023 r. w Illinois wchodzi w życie Ustawa o Sprawiedliwości Przedprocesowej (Pretrial Fairness Act), która całkowicie eliminuje konieczność wpłacenia kaucji przez osoby aresztowane i oczekujące na proces sądowy w Illinois.
Według autorów, zmiany mają na celu bardziej sprawiedliwe traktowanie oskarżonych w myśl zasady o domniemaniu niewinności i niepozostawianie w areszcie osób, których po prostu nie stać na wpłacenie wyznaczonej przez sędziego kaucji.
Zmiany są częścią SAFE-T Act (Safety, Accountability, Fairness and Equity-Today) – ustawy podpisanej przez gubernatora J. B. Pritzkera w 2021 roku i już wstępnie realizowanej w Illinois.
Autorzy ustawy zapewniają, że w pracach legislatury nad eliminacją kaucji gotówkowej uczestniczyła kilkudziesięcioosobowa komisja złożona z przedstawicieli stróżów prawa, prawników, prokuratorów, sędziów i szeryfów. A jednak na kilka miesięcy przed planowanym wejściem zmian w życie budzą one coraz więcej wątpliwości wśród przedstawicieli tych właśnie grup.
Co najmniej trzech prokuratorów stanowych wniosło pozwy sądowe w sprawie SAFE-T Act. Ostatni został wniesiony 19 września przez republikańskiego prokuratora powiatu McHenry Patricka Kenneally.
Według pozwu, SAFE-T Act narusza konstytucję Illinois z kilku względów. Zdaniem Kenneally’ego ustawa to „polityczna zasadzka”, na której skorzysta tylko jedna grupa wyborców – osoby oskarżone o przestępstwa. Uchwalenie ustawy było, według niego, nagłe i niespodziewane.
W oświadczeniu biura prokuratora stanowego powiatu McHenry czytamy, że wbrew założeniom ustawy, większość niezamożnych aresztantów wychodzi na wolność przed procesem bez konieczności wpłacania kaucji i tylko niewielki odsetek oskarżonych o drobne przestępstwa jest przetrzymywany przed procesem – zazwyczaj dlatego, że ma historię kryminalną.
Wcześniej, 16 września , pozwy przeciwko ustawie wnieśli prokuratorzy powiatów Kankakee i Will. W pozwach wymieniających gubernatora J. B. Pritzkera i prokuratora generalnego Illinois Kwame Raoula zarzucają im naruszenie konstytucji stanowej m.in. poprzez niedopuszczenie wyborców do głosu w kwestii ważnej reformy prawodawstwa.
Demokratyczny prokurator stanowy powiatu Kankakee Jim Rowe w piątek złożył pozew w sądzie okręgowym, stwierdzając, że ustawa narusza konstytucję na wiele sposobów.
Inny demokratyczny prokurator stanowy – James Glasgow z powiatu Will w 25-stronicowym pozwie również zarzuca Demokratom naruszenie kilku rozdziałów konstytucji Illinois, w tym klauzuli o rozdziale władzy. Według pozwu, SAFE-T Act narusza też prawa odnoszące się do rozważenia bezpieczeństwa ofiary i jej rodziny przy odmowie lub ustalaniu wysokości kaucji.
Glasgow zapowiedział, że nie ugnie się w swojej opozycji do nowych przepisów mimo „zawoalowanych gróźb”. „Muszę postawić bezpieczeństwo moich wyborców na pierwszym miejscu” – powiedział w piątkowym oświadczeniu.
Po złożeniu piątkowych pozwów biuro gubernatora Pritzkera wydało oświadczenie, nazywając je „słabą próbą ochrony status quo, które pozwala mordercom i przestępcom płacić za wyjście z więzienia”.
Inne jednostki samorządowe również wyraziły niepokój w związku ze zmianą przepisów. Wśród nich jest Rada nadzorcza ds. pożarnictwa w Orland Park (The Orland Fire Protection District Board of Trustees), która w niedzielę, 18 września odrzuciła przyjęcie ustawy SAFE-T.
Zdaniem rady, ustawa zmniejsza kary i odpowiedzialność przestępców oraz podważa autorytet policji. Według szefa organizacji Christophera Evoya, ktokolwiek głosował za tą legislacją, „absolutnie nie jest godny pełnienia funkcji publicznych”.
Rada ma zamiar jeszcze we wrześniu przegłosować rezolucję wzywającą legislaturę do uchylenia ustawy.
Zdaniem Evoya, ustawa nie tylko podważa zdolność policji do ochrony życia i bezpieczeństwa praworządnych obywateli, ale także nakłada ogromny ciężar ryzyka na służby ratunkowe, w tym strażaków i ratowników medycznych, którzy odpowiadają na sytuacje nagłe z udziałem policji.
Ustawę SAFE-T krytykuje także republikański kandydat na prokuratora generalnego Tom Devore. W ub. tygodniu zwracał uwagę, że w przypadku niektórych przestępstw z użyciem siły, takich jak morderstwo drugiego stopnia lub porwanie, podejrzani zostaną zwolnieni bez przesłuchania w areszcie, ze względu na sposób, w jaki nowe prawo definiuje ryzyko ucieczki.
Choć teoretycznie sędzia może orzec zatrzymanie podejrzanego, jeśli stanowi on ryzyko ucieczki, według Devore’a, prokuratorzy będą musieli wykazać, że podejrzani są w trakcie jej rozważania, co może być trudne do udowodnienia. Argument, że w przeszłości nie stawili się w sądzie, według Devore’a – nie będzie mógł być nawet użyty. Krytycy zwracają też uwagę, że nowe prawo zniechęci ludzi do powrotu do sądu.
Reforma znosi obowiązek wpłacania kaucji w celu wyjścia z aresztu na czas oczekiwania na rozprawę. Zwolennicy ustawy sprzeciwiają się przetrzymywaniu w więzieniu podejrzanych tylko dlatego, bo nie nie stać ich na wpłacenie kaucji. Argumentują, że zmiany przepisów nie wpłyną na bezpieczeństwo społeczeństwa, lecz sprawią, że system będzie bardziej równy i sprawiedliwy dla oskarżonych bez względu na ich status finansowy.
Warto zauważyć, że zapisy dotyczące „sprawiedliwości przedprocesowej” (Pretrial Fairness Act) to tylko jedna część 764-stronicowej ustawy HB3653.
Ustawa, której autorem jest Illinois Legislative Black Caucus i którą sponsorował senator Elgie R. Sims, Jr., wprowadza również znaczące zmiany w takich kwestiach jak procedury szkolenia policji, odpowiedzialność policji, przejrzystość w egzekwowaniu prawa oraz prawa osób zatrzymanych i więźniów.
Krytycy twierdzą, że zmiany te utrudniają i ograniczają pracę policji, i negatywnie wpływają na morale funkcjonariuszy, w czasie gdy mamy do czynienia z kryzysem bezpieczeństwa, zwłaszcza w Chicago.
Zdaniem ustawodawców trwają dyskusje, które mają na celu rozwiązanie szeregu obaw dotyczących ustawy, jeszcze zanim wejdzie ona w życie 1 stycznia.
Pełny tekst ustawy SAFE-T Act zawierający m.in. zapisy o eliminacji kaucji gotówkowych w Illinois można znaleźć w internecie:
