Redakcja
Illinois będzie pierwszym stanem w USA, który zniósł kaucję gotówkową dla osób aresztowanych i oczekujących na proces sądowy. Sąd Najwyższy Illinois ostatecznie orzekł we wtorek, że zaskarżona Ustawa o Sprawiedliwości Przedprocesowej jest zgodna z prawem i może wejść w życie. Orzeczenie sędziów nie było jednak jednomyślne. Nowe przepisy wejdą w życie z dniem 18 września w całym Illinois.
Sąd Najwyższy stanu Illinois we wtorek, 18 lipca, uchylił orzeczenie sędziego powiatu Kankakee. Pod koniec grudnia sędzia Thomas Cunnington orzekł, że Ustawa o Sprawiedliwości Przedprocesowej (Pretrial Fairness Act) – będąca częścią reformy sądownictwa SAFE-T i dotycząca eliminacji kaucji gotówkowej – jest niezgodna z konstytucją Illinois. Ustawa została zablokowana na cztery dni przed wejściem jej w życie.Sędzia Cunnington uznał, że projekt narusza klauzulę konstytucji Illinois o rozdziale władzy, gdyż jego zdaniem stosowność wyznaczania kaucji leży w gestii sądów, a nie legislatury. Wskazał też na naruszenie zapisów ustawy o prawach ofiar.
Większość składu sędziowskiego Sądu Najwyższego Illinois nie zgodziła się z argumentami sędziego powiatu Kankakee. We wtorek sędziowie Illinois Supreme Court, stosunkiem głosów 5-2, orzekli, że ustawa (Pretrial Fairness Act) znosząca kaucję gotówkową jest zgodna ze stanową konstytucją.
„Konstytucja stanu Illinois z 1970 roku nie stanowi, by kaucja gotówkowa była jedynym środkiem zapewniającym stawienie się oskarżonych na sprawę sądową lub jedynym środkiem ochrony społeczeństwa. Nasza konstytucja tworzy równowagę między prawami oskarżonych a prawami ofiar przestępstw. Przepisy ustawy dotyczące zwolnienia przedprocesowego określają procedury współmierne do tej równowagi” – napisała w uzasadnieniu opinii większości sędzia Mary Jane Theis.
Za konstytucyjne zniesienie kaucji gotówkowej uznali czterej inni sędziowie: P. Scott Neville Jr., Joy V. Cunningham, Elizabeth M. Rochford i Mary K. O’Brien.
Dwoje sędziów nie podzieliło ich opinii: Lisa Holder White i David K. Overstreet. Zdaniem sędziego Overstreeta, ustawa narusza Kodeks Praw Ofiar Przestępstw, który został dodany do stanowej Konstytucji w 2014 r. i daje ofiarom prawo „do uwzględnienia ich bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa ich rodziny przy odmowie lub ustalaniu wysokości kaucji”. Jak napisał w uzasadnieniu swojej opinii Overstreet, zmiana tego wymaga zatwierdzenia przez wyborców, a nie tylko decyzji legislacyjnej.
Prokurator stanowy w powiecie Kankakee Jim Rowe, który był jednym z głównych skarżących ustawę, nazwał decyzję Sądu Najwyższego Illinois „potwornie szkodliwą dla bezpieczeństwa publicznego”, ale zobowiązał się do jej przestrzegania.
„To orzeczenie jeszcze bardziej wzmocni przestępców, co wydaje się tym, czego nasz gubernator pragnie” – powiedział szeryf powiatu Kankakee Michael Downey, który też był powodem w tej sprawie.
Ustawa znosząca kaucję gotówkową w Illinois wejdzie w życie 18 września – czyli 60 dni od orzeczenia stanowego Sądu Najwyższego.
Gubernator J. B. Pritzker, który we wtorek, 18 lipca składał wizytę w Wielkiej Brytanii, w opublikowanym oświadczeniu wyraził zadowolenie z decyzji większości Sądu Najwyższego. „Możemy teraz wprowadzić historyczne reformy” – napisał Pritzker. Jego zdaniem, zatrzymanie w areszcie przed procesem sądowym będzie decydowane „na podstawie zagrożenia, jakie jednostka stanowi dla społeczeństwa, a nie na podstawie jej zdolności do wykupienia się z więzienia”.
Pritzker od początku bronił legislacji, która – jak przekonywał – zastępowała „przestarzały system sprawiedliwości karnej systemem mającym korzenie w sprawiedliwości i uczciwości”.
Wejście w życie Ustawy o Sprawiedliwości Przedprocesowej (Pretrial Fairness Act) w Illinois było zaplanowane na 1 stycznia 2023 r., zanim została zablokowana przez sądy. Ustawa była częścią reformy wymiaru sprawiedliwości wprowadzonej na mocy ustawy SAFE-T Act (Safety, Accountability, Fairness and Equity-Today) podpisanej przez gubernatora J. B. Pritzkera w 2021 roku i już wstępnie realizowanej w Illinois.
Reforma w ramach Pretrial Fairness Act znosi obowiązek wpłacania kaucji w celu wyjścia z aresztu na czas oczekiwania na rozprawę. Zwolennicy ustawy sprzeciwiają się przetrzymywaniu w więzieniu podejrzanych tylko dlatego, że nie nie stać ich na wpłacenie kaucji. Argumentują, że zmiany przepisów nie wpłyną na bezpieczeństwo społeczeństwa, lecz sprawią, że system będzie bardziej równy i sprawiedliwy dla oskarżonych bez względu na ich status finansowy.
Pozwy sądowe wnosili zarówno republikańscy, jak i demokratyczni prokuratorzy stanowi. Dodatkowo niektórzy eksperci prawni obawiali się, że nowa regulacja dodatkowo utrudni pracę policji. Republikanie zarzucali Demokratom, że po wejściu ustawy w życie jej zapisy umożliwią groźnym przestępcom automatyczne wyjście z aresztu. Argument ten był przez nich często przytaczany w listopadowych wyborach powszechnych.
Inne stany również wprowadziły zmiany w systemie więziennictwa. Nowy Jork i New Jersey nie wyeliminowały, ale znacznie ograniczyły stosowanie kaucji pieniężnych wobec oskarżonych oczekujących na proces. Badania pokazują, że tylko około 3 proc. osób zwolnionych z aresztu i oczekujących na wolności na swój proces sądowy dopuszcza się ponownie przestępstwa z użyciem przemocy.
Joanna Trzos[email protected]
Joanna Marszałek[email protected]
