23 lutego 2015 roku prezydent Komorowski podpisał nowelizację ustawy o podatku dochodowym, która reguluje opodatkowanie ukrywanych dochodów. Zmiany wejdą w życie od 1 stycznia 2016 roku, a do tego czasu obowiązywać będą przepisy przejściowe.
Co nowego?
Przepisy mają zachęcać do uczciwego rozliczania się ze skarbówką oraz poprawiają sytuację podatników oskarżonych o ukrycie przychodów. Zmieniają definicję dochodów nieujawnionych oraz dochodów z nieujawnionych źródeł, a w rezultacie podstawę, od jakiej może być naliczony „karny” podatek dochodowy. Sprecyzowany został termin przedawnienia opodatkowania nieujawnionego dochodu, bieg terminu przedawnienia wobec spadkobierców, zakres czynności sprawdzających oraz przepisy dotyczące wydawania zaświadczeń.
Czy ustawa nas dotyczy?
Jeżeli polski podatnik nie ma dowodów na pochodzenie pieniędzy, naraża się na kontrolę skarbową. Przydarzyć się to może imigrantowi, który po cichu wwozi do Polski większe pieniądze.
Przykład: Pan Jan z Nowego Jorku, mieszkający w Stanach od 25 lat, jak wielu Polaków mieszkających za granicą, zakupił w Warszawie mieszkanie za pieniądze, które przelał z amerykańskiego banku. Jakie było jego zdumienie, gdy po dwóch latach został przez polski urząd skarbowy wybrany do kontroli podatkowej. Najpierw dostał list z nakazem przesłania rozlicznych finansowych dokumentów, a następnie wezwany na dywanik. Dlaczego?
Polonusi w grupie podwyższonego ryzyka
Każda osoba podlegająca polskiemu systemowi podatkowemu, która ponosi znaczne wydatki nie wykazując odpowiedniego przychodu, musi się liczyć z możliwością kontroli podatkowej.
Przestroga: Polonus, który kupuje w Polsce dom, mieszkanie czy samochód, ale nie deklaruje przychodu w Polsce (bo mieszka za granicą), wpada do tej kategorii, bo jego przychody w Polsce nie odpowiadają jego wydatkom. Również nasza rodzina w Polsce narazi się skarbówce, jeżeli kupi nieruchomość czy drogą ruchomość za darowizny czy spadek z Ameryki, których nie zgłosiła do urzędu podatkowego.
Również w grupie podwyższonego ryzyka narażeni na kontrole znajdują się przedsiębiorcy wykazujący straty, inwestorzy giełdowi oraz inne osoby dokonujące zakupu nieruchomości czy znacznych ruchomości.
Definicja nieujawnionych dochodów
Polski fiskus tropi „przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych”, a również oszczędności zgromadzone w minionych latach osiągnięte z tych nieujawnionych dochodów.
Nowelizacja z 16 stycznia 2015 r. (Dz. U. poz. 251) w Art. 20 punkcie 3. różnicuje przychody o nieznanym pochodzeniu i przychody o znanym pochodzeniu:
– przychody o nieznanym pochodzeniu (przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach) – jest to przychód niewskazany przez podatnika i nieustalony przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej
– przychody ze źródła ujawnionego przez podatnika, ale w nieprawidłowej wysokości.
Jeżeli wydatki podatnika przewyższają przychody, nadwyżka może być opodatkowana zryczałtowanym podatkiem w wysokości 75 procent
Kiedy skarbówka podejrzewa ukryte dochody?
Krótko mówiąc, podejrzenie o ukrywanie dochodów powstaje wtedy, gdy znaczne wydatki podatnika nie odpowiadają jego dochodom wykazanym w rocznych deklaracjach. W ujawnieniu życia ponad stan pomagają niekiedy sąsiedzi.
Artykuł 20 ust. 3. ustawy o podatku dochodowym osób fizycznych (UPDOF) dyktuje, że „przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych” ustala się na podstawie wydatków podatnika w danym roku i wartości zgromadzonego mienia pochodzącego z nieopodatkowanych przychodów. „Za wydatek uznaje się wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia lub wysokość wydatkowanych w roku podatkowym środków.” – stanowi ustawa.
Skoro Polonus nie deklarował w Polsce przychodów, widoczna staje się duża dysproporcja między jego dochodami a wydatkami, więc reakcją fiskusa jest uznanie go za oszusta podatkowego.
Przy wszczęciu postępowania kontrolnego, na urzędzie podatkowym spoczywa obowiązek wykazania, że podatnik uzyskał dochód z nieujawnionych źródeł. Brak polskich zeznań podatkowych i zakup domu wydaje się urzędnikom wystarczającym dowodem, więc Polonus powinien jak najszybciej udokumentować, że nie jest polskim podatnikiem, czyli że mieszka, zarobkuje i płaci podatki w USA. Jeżeli to uczyni w przekonujący sposób, postępowanie skarbowe zostanie umorzone. Jeżeli nie, bierze się za niego administracyjny sąd podatkowy. Wtedy ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów opodatkowanych bądź nie, spoczywa na podatniku, ponieważ to on posiada pełną wiedzę o tym, skąd wziął pieniądze. Obecnie obowiązek ten będzie ograniczony tylko przychodów, które nie będą znane organowi z urzędu lub nie będzie mógł ich ustalić np. na podstawie posiadanych danych. Nasze amerykańskie przychody nie są znane polskiemu fiskusowi, więc Polonus będzie je musiał udokumentować.
Jaka grozi kara
Obowiązywać ma reguła, zgodnie z którą organy podatkowe będą dążyć do ustalenia źródeł pochodzenia przychodów, określenia ich prawidłowej wysokości i opodatkowania właściwym podatkiem dochodowym. Dopiero gdy nie uda się tego ustalić, zostanie nałożony sankcyjny 75 procent podatek.
Ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów/dochodów opodatkowanych bądź nie, będzie spoczywał na podatniku. Jeżeli podatnik w toku postępowania podatkowego nie udowodni, skąd wziął środki na poczynione wydatki i zakupione mienie, to skarbówka ustali jego dochód za podstawie tych wydatków.
Źródło: Ustawa o podatku dochodowym osób fizycznych www.pit.pl/att/przepisy/updof.pdf.
Kiedy przedawnienie
Obowiązek podatkowy od dochodów nieujawnionych wygasa po 5 latach. Oto szczegóły:
zgodnie z art. 4 nowelizacji zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym poniesiono wydatki lub zgromadzono mienie. W rzeczywistości okres ten wynosi ponad sześć lat, bo termin przedawnienia liczy się od końca roku, w którym podatnik był obowiązany uiścić podatek.
Przykład: Kowalski rozliczył się w Polsce za rok 2013 i deklarację podatkową posłał w kwietniu 2014 roku. Bieg terminu przedawnienia z tego tytułu zaczął się od 1 stycznia 2015 r. i kończy 31 grudnia 2019 r. Przez ten czas skarbówka może zażądać od niego okazania jego przychodów i wydatków. Ważne jest, żeby trzymać dokumentację dochodową, świadectwa przelewów środków ze Stanów itp.
Do tej pory polskie urzędy podatkowe stosowały praktykę rozpoczynania spraw tuż przed wygaśnięciem terminu przedawnienia, co zawieszało bieg przedawnienia do zakończenia sprawy. Teraz przepisy zabraniają tego procederu.
Ewa Malcher
