Rycerz z britannii
Statuetka Oscara, oficjalnie nazywana „Nagrodą Akademii za Zasługi” (Academy Award of Merit), została zaprojektowana w 1927 roku przez Cedrica Gibbonsa, dyrektora artystycznego wytwórni MGM. Pomysł stworzenia wyjątkowej nagrody dla wybitnych filmowców narodził się wraz z powstaniem Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej (AMPAS). Gibbons zaprojektował figurę rycerza trzymającego miecz, stojącego na rolce filmu z pięcioma szprychami symbolizującymi pięć pierwotnych gałęzi Akademii: aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów i techników. Model statuetki wyrzeźbił George Stanley, który nadał jej ostateczny kształt.
Pierwsze statuetki były odlewane z brązu i pokrywane złotem, jednak podczas II wojny światowej, z powodu niedoborów metali, na krótko zastąpiono je gipsem. Obecnie Oscary są wykonywane z metalu o nazwie britannia (stop cyny, antymonu i miedzi) i pokrywane 24-karatowym złotem. Statuetka waży około 3,8 kg i ma 34 cm wysokości. Choć jej wygląd przez lata pozostał niemal niezmieniony, nagroda zyskała legendarny status i stała się symbolem artystycznej doskonałości.
Nazwa „Oscar” ma niepewne pochodzenie, ale najbardziej popularna wersja mówi, że bibliotekarka Akademii, Margaret Herrick, zauważyła podobieństwo statuetki do swojego wuja, Oscara Pierce’a. Ta anegdota szybko rozprzestrzeniła się w Hollywood, a nazwa została oficjalnie przyjęta w 1939 roku.
Złota przepustka
Aby zrozumieć, dlaczego statuetka Oscara jest tak pożądana na czarnym rynku, warto najpierw zastanowić się, co czyni ją tak wyjątkową. To nie tylko efektowne 24-karatowe złocenie na metalowej podstawie z britannii. To także symbol prestiżu, ciężar historii i marzenie o miejscu w hollywoodzkim panteonie sław. Zdobycie Oscara to jak zdobycie złotej przepustki do świata filmowej elity. Jednak gdy światła gasną, a kariery przygasają, dla niektórych złota statuetka staje się sposobem na szybki zarobek.
Oficjalnie Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej zabrania sprzedaży Oscarów przyznanych po 1950 roku. Laureaci muszą podpisać umowę, że jeśli zechcą sprzedać swoją statuetkę, muszą najpierw zaoferować ją Akademii za symbolicznego dolara. Mimo to czarny rynek znajduje swoje sposoby. Luki prawne oraz kreatywność handlarzy sprawiają, że statuetki wciąż zmieniają właścicieli, często za ogromne kwoty.
Dzieje się tak od lat. W 1999 roku Michael Jackson zapłacił aż 1,54 miliona dolarów za statuetkę przyznaną Davidowi O. Selznickowi za najlepszy film „Przeminęło z wiatrem” z 1939 roku. Ponieważ była to nagroda sprzed 1950 roku, jej sprzedaż była legalna, ale transakcja ta ustanowiła niebezpieczny precedens, pokazując, ile ktoś może zapłacić za kawałek filmowej historii. Jednak to tylko wierzchołek góry lodowej.
Wiele transakcji odbywa się poza światłem reflektorów. Sprzedawcy, obchodząc surowe zasady Akademii, korzystają z pomocy pośredników lub wystawiają statuetki na aukcjach zagranicznych. Na tym niszowym rynku ceny wahają się od 50 000 do ponad 200 000 dolarów, w zależności od historii nagrody. Statuetki, które osiągają najwyższe ceny, często mają za sobą tragiczne wydarzenia, skandale lub tajemnice – bo w Hollywood nie ma nic bardziej kuszącego niż dobrze skrywany sekret.
Magiczne lustro
Nabywcy Oscarów z czarnego rynku to tajemnicze postaci, które skrywają się w cieniu transakcji. Wśród nich są prawdziwi kinomaniacy, kolekcjonerzy, których pragnienie posiadania kawałka hollywoodzkiej historii jest silniejsze niż moralne wątpliwości związane z takim zakupem. Dla nich statuetka to nie tylko złocony rycerz, ale dotyk wieczności, echo dawnej chwały.
Są też tacy, którzy kupują Oscara, by dodać jeszcze większego blasku swoim już i tak olśniewającym rezydencjom. Bogacze, którzy chcą udowodnić, że ich pieniądze mogą przynieść nawet to, co dla innych pozostaje w sferze marzeń. Jednak najbardziej intrygujący są byli „insiderzy” branży filmowej – producenci, agenci, aktorzy – którzy nigdy nie doczekali się swojej chwili triumfu. Dla nich zakup cudzej nagrody to szansa, by choć na chwilę poczuć ciężar sukcesu, którego sami nigdy nie doświadczyli.
Krążą plotki, że szczególnie bogaci nabywcy z odległych zakątków świata, z krajów, gdzie zachodnia kultura filmowa jest jak zakazany owoc, są gotowi zapłacić fortunę. Kupują nie tylko statuetkę, ale też fantazję o sławie, blasku i triumfie. Dla nich Oscar to nie tylko symbol sukcesu, ale magiczne lustro, przez które mogą zajrzeć do świata, który zawsze pozostanie dla nich za zasłoną srebrnego ekranu.
Elitarna straż
Akademia Filmowa nie patrzy biernie na ten podziemny handel złotymi statuetkami. Za kulisami rozgrywa się prawdziwy thriller prawny, gdzie każdy ruch jest precyzyjnie obliczony, a każda transakcja na czarnym rynku może wywołać burzę. Zespoły prawników, niczym cienie, śledzą tropy, przeszukują aukcje, śledzą prywatne sprzedaże i buszują po zakamarkach rynków pamiątek. Są jak detektywi noir, tropiący złoczyńców wśród cichych licytacji i szemranych transakcji.
Kiedy Oscar pojawia się na „rynku”, Akademia działa błyskawicznie. Jej prawnicy pojawiają się nagle, z teczkami pełnymi kontraktów i pozwów, którymi trzaskają o stół, jakby ogłaszając wyrok. To nie są zwykłe procedury prawne – to spektakl, którego finał mógłby spokojnie zagościć na wielkim ekranie. Pozwy są rzucane jak strzały, żądania zwrotu statuetki brzmią jak nieodwołalne ultimatum, a presja rośnie z każdą minutą.
W 2014 roku Akademia pokazała, że potrafi uderzyć z siłą huraganu. Kiedy pojawiła się informacja o próbie sprzedaży Oscara zdobytego przez Josepha Wrighta w 1942 roku za „Krew na piasku” (Blood and Sand), jej prawnicy zadziałali błyskawicznie. Aukcja zatrzymała się jak zacięty film, a kupcy wycofali się, czując na karku chłód paragrafów.
Determinacja Akademii w ochronie świętości tej nagrody nie zna granic. Dla niej każdy Oscar to nie tylko złota statuetka, ale relikwia kina, symbol historii i talentu, który nie może być traktowany jak zwykły towar. Każdy, kto odważy się zakwestionować to „sacrum”, musi być gotowy na konfrontację z całą mocą prawniczej machiny, która nie zna litości. Prawnicy Akademii staną do walki, gotowi bronić swojego złotego rycerza.
Czarny rynek Oscarów to nie tylko handel złotymi statuetkami, ale przede wszystkim biznes zbudowany na ludzkich marzeniach i tęsknocie za wielkością. W cieniu hollywoodzkiego blichtru statuetki zmieniają właścicieli, stając się symbolem dotknięcia historii kina. Cena? Nie tylko wartość kruszcu, ale także waga pragnienia, by choć na chwilę poczuć smak sławy i mieć w rękach kawałek opowieści, która nigdy nie gaśnie. Ile jest wart Oscar na czarnym rynku? Tyle, ile waży marzenie – złocone, wypolerowane i pełne tęsknoty za iluzją wielkiego ekranu.
Monika Pawlak
