27 marca 2020 roku, Macedonia Północna została przyjęta do Sojuszu Północno-Atlantyckiego. Integracja regionu Bałkanów Zachodnich z NATO postępuje znacznie szybciej niż akcesja do Unii Europejskiej. Już w 2009 roku do NATO przystąpiły Albania i Chorwacja, a w 2017 r. dołączyła również Czarnogóra. Do Unii Europejskiej jak dotąd z regionu Bałkanów Zachodnich przystąpiła jedynie Chorwacja (2013 r.).
Wśród państw regionu Bałkanów Zachodnich poza NATO nadal znajdują się Bośnia i Hercegowina (BiH), Kosowo oraz Serbia. Bośnia i Hercegowina pozostaje państwem, które z trudnością buduje jakiekolwiek sojusze, nawet te wewnątrzpaństwowe. Porozumienie w sprawie członkostwa w NATO w chwili obecnej jest w BiH niemożliwie głównie ze względu na sprzeciw prorosyjskiego rządu Przymierza Niezależnych Socjaldemokratów Republiki Serbskiej – stanowiącej jedną z części składowych w kraju. Kosowo natomiast pozostaje państwem, które nie jest uznane na arenie międzynarodowej przez część państw NATO, np. Hiszpanię, Grecję, Rumunię czy Słowację. W Serbii tymczasem występuje najniższe wśród państw Bałkanów Zachodnich poparcie akcesji do NATO. Serbowie sprzeciwiają się przystąpieniu do bloku wojskowego, który w 1999 roku bombardował ich ojczyznę podczas wojny z Kosowem. Kolejnym argumentem przeciwko akcesji Serbii do NATO jest intensywna współpraca wojskowa między Belgradem a Moskwą. Wojska serbskie biorą udział we wspólnych manewrach z Rosją i Białorusią. Serbia kupuje również wyposażenia dla swojej armii w tym broń głównie od Rosji.
Droga Macedonii Północnej do NATO
Główną przeszkodę w przystąpieniu Macedonii Północnej do NATO stanowił konflikt z Grecją, dotyczący nazwy oraz symboli używanych przez Skopje. Ateny sprzeciwiały się wykorzystywaniu nazwy „Macedonia” przez swojego północnego sąsiada ponieważ Grecy twierdzili że odnosi się ona do greckiego dziedzictwa związanego z Aleksandrem Macedońskim. Konflikt z Grecją blokował również rozpoczęcie rozmów akcesyjnych z Unią Europejską.
Przełom w relacjach Grecji z Macedonią nastąpił po podpisaniu porozumienia z Prespy między Atenami i Skopie oraz akceptacji przez obydwie strony nazwy Macedonia Północna dla dawnej Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii – BJRM (oficjalna nazwa Macedonii przed porozumieniem).
Wcześniejszy plan przyłączenia jeszcze wtedy BJRM do NATO miał miejsce podczas szczytu Sojuszu w 2008 roku w Bukareszcie, na którym zarówno Albania jak i Chorwacja uzyskały zgodę na akcesję od wszystkich państw członkowskich. Kandydatura BJRM została wówczas zablokowana przez Greków.
Geopolityczne wyzwania członkostwa Macedonii Północnej w NATO
Macedonia Północna jest państwem o niewielkim potencjale wojskowym. Armia tego państwa składa się z około: 24 000 żołnierzy i 4 850 rezerwistów. Wydatki na wojsko to 1,38% PKB Macedonii. Sprzęt pochodzi głównie z dawnego Związku Radzieckiego i Rosji i jak na warunki sojuszu jest on dość przestarzały – np. radzieckie śmigłowce Mi-17 i Mi-24.
Znaczenie tego państwa ma wymiar geopolityczny i jest związany z rywalizacją strategiczną pomiędzy państwami NATO, w tym w szczególności Stanami Zjednoczonymi a Rosją. Moskwa stanowczo sprzeciwiała się rozszerzeniu NATO w regionie Bałkanów Zachodnich w tym przede wszystkim o państwa, z którymi posiada bliskie więzy polityczne, gospodarcze i kulturowe jak: Czarnogóra, Macedonia Północna i Serbia.
W przypadku akcesji Czarnogóry do NATO, Rosja wsparła próbę przewrotu rządu w Podgoricy w celu obalenia prozachodniego rządu rękami agentów GRU. W Macedonii Północnej natomiast działania rosyjskie skupiły się głównie na wspieraniu środowisk niechętnych porozumieniu Aten ze Skopje. Gdyby nie doszło do tego porozumienia Macedonia Północna nie miałaby żadnej możliwości wejścia w struktury NATO.
Zintegrowanie Macedonii Północnej z NATO jest istotne dla stabilizacji w regionie w szczególności w kontekście napięć lokalnych oraz pozycji mniejszości albańskiej w Macedonii Północnej, biorąc pod uwagę że zarówno Albania wspierająca politycznie Kosowo, jak i Macedonia Północna są w NATO. Członkostwo w Sojuszu może stać się czynnikiem motywującym do korzystania z rozwiązań dyplomatycznych przy ewentualnych konfliktach lokalnych pomiędzy Albańczykami i Macedończykami. Bez wsparcia Tirany żadna inicjatywa polityczna Albańczyków w Kosowie czy Macedonii Północnej nie jest możliwa.
W wymiarze europejskim akcesja Macedonii Północnej do NATO oznacza ograniczenie wpływów wojskowych Rosji na Bałkanach Zachodnich, które przy obecnym stanie sprowadzają się do współpracy z Serbią oraz Republiką Serbską w Bośni i Hercegowinie stanowiącej jedynie 1/3 reprezentacji politycznej na szczeblu ogólnokrajowym.
W dłuższej perspektywie NATO będące jednak jedynie sojuszem wojskowym nie będzie posiadało odpowiednich narzędzi potrzebnych do stabilizacji sytuacji politycznej w Macedonii Północnej i regionie. Tu wymagana jest kompleksowa pomoc ze strony UE posiadającej odpowiednie narzędzia polityczne i gospodarcze, które mogą pomóc rozwijać się temu regionowi.
Z perspektywy polityki wewnętrznej w Macedonii Północnej przyłączenie się tego państwa do NATO jest połowicznym sukcesem obecnego rządu Socjaldemokratycznego Związku Macedonii (mk. Социјалдемократски сојуз на Македонија). Rząd doprowadził do przyłączenia Macedonii Północnej do NATO, co było warunkiem obywateli w udzieleniu zgody na podpisanie porozumienia z Grecją. Wciąż jednak nie udało się wypełnić drugiego zobowiązania względem społeczeństwa – rozpoczęcia negocjacji z UE. Rozmowy te zostały zablokowane w październiku 2019 r. przez Francję. Niepowodzenie na arenie europejskiej doprowadziły do upadku rządu i rozpisania wyborów na kwiecień 2020 (ze względu na sytuację epidemiologiczną związaną z COVID-19 przesunięte prawdopodobnie na jesień 2020 roku). Przyłączenie Macedonii Północnej do NATO chociaż dla obywateli tego państwa miało mniejsze znaczenie niż rozpoczęcie negocjacji z UE, może stanowić jednak dowód na utrzymanie się Skopie w orbicie wpływów Zachodu.
Jakub Lachert
jest doktorantem na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze to: polityka sąsiedztwa Unii Europejskiej, w tym, w szczególności, polityka wschodnia, Partnerstwo Wschodnie, Bałkany Zachodnie w procesie integracji z UE.
Źródło: Euractive.pl
The Warsaw Institute Foundation to pierwszy polski geopolityczny think tank w Stanach Zjednoczonych. Strategicznym celem tej organizacji jest wzmocnienie polskich interesów w USA przy jednoczesnym wspieraniu unikalnego sojuszu między dwoma narodami. Jej działalność koncentruje się na takich zagadnieniach jak geopolityka, porządek międzynarodowy, polityka historyczna, energetyka i bezpieczeństwo militarne. The Warsaw Institute Foundation została założona w 2018 roku i jest niezależną organizacją non-profit, inspirowaną bliźniaczą organizacją działającą w Polsce – Warsaw Institute.
The Warsaw Institute Foundation is Poland’s first geopolitical think tank in the United States. The strategic goal of this organisation is to bolster Polish interests in the U.S. while supporting the unique alliance between the two nations. Its activity focuses on such issues as geopolitics, international order, historical policy, energy, and military security. Established in 2018, The Warsaw Institute Foundation is an independent, non-profit organization inspired the twin Poland-based Warsaw Institute.
North Macedonia as the 30th NATO member
On 27 March 2020, North Macedonia was admitted to the North Atlantic Alliance. The integration of the Western Balkans region with NATO is progressing much faster than accession to the European Union. Albania and Croatia joined NATO already in 2009 and Montenegro in 2017. So far, Croatia was the only state from the Western Balkans region that joined the European Union (2013).
The countries of the Western Balkans region outside NATO include Bosnia and Herzegovina (BiH), Kosovo and Serbia. Bosnia and Herzegovina remains a country which has difficulty in building any kind of alliances, even domestically. Agreement with regard to NATO membership is currently impossible in BiH to reach mainly due to the opposition of the pro-Russian government of the Alliance of Independent Social Democrats of Republika Srpska – one of the constituent parts of the country. Kosovo, in turn, remains a country which is not recognised by some NATO member states, such as Spain, Greece, Romania or Slovakia. In Serbia, meanwhile, there is the lowest support for NATO accession among the Western Balkan countries. The Serbs oppose joining the military block that bombed their homeland during the war with Kosovo in 1999. Another argument against Serbia’s accession to NATO is the intensive military cooperation between Belgrade and Moscow. Serbian troops take part in joint manoeuvres with Russia and Belarus. Serbia also buys equipment for its army, including weapons, mainly from Russia.
North Macedonia’s way to NATO
The main obstacle to North Macedonia’s accession to NATO was the conflict with Greece over the name and symbols used by Skopje. Athens opposed the use of the name “Macedonia” by its northern neighbour because the Greeks claimed that it related to the Greek heritage associated with Alexander of Macedon. The conflict with Greece also blocked the start of accession negotiations with the European Union.
The breakthrough in Greece’s relations with Macedonia came after the signing of the Prespa Agreement between Athens and Skopje and the acceptance by both sides of the name Northern Macedonia for the former Yugoslav Republic of Macedonia – FYROM (the official name of Macedonia before the agreement).
An earlier plan of joining FYROM to NATO took place during the Alliance Summit in 2008 in Bucharest, at which both Albania and Croatia obtained the consent of all member states to join NATO. FYROM’s candidacy was then blocked by the Greeks.
Geopolitical challenges of North Macedonia’s NATO membership
Northern Macedonia is a country with little military potential. The army of this country consists of about 24,000 soldiers and 4,850 reservists. The military expenditure is 1.38% of Macedonia’s GDP. The equipment comes mainly from the former Soviet Union and Russia and is quite outdated as for the Alliance’s standards – e.g. the Soviet helicopters Mi-17 and Mi-24.
The significance of this country has a geopolitical dimension and is connected with the strategic rivalry between NATO countries, including in particular the United States and Russia. Moscow strongly opposed the enlargement of NATO in the Western Balkans region, including above all countries with which it has close political, economic and cultural ties, such as Montenegro, North Macedonia and Serbia.
In the case of Montenegro’s accession to NATO, Russia supported an attempt to subvert the government in Podgorica in order to overthrow the pro-Western government by the actions of GRU agents. In Northern Macedonia, on the other hand, Russian actions focused mainly on supporting circles reluctant to the Athens-Skopje agreement. If this agreement had not been reached, North Macedonia would not have had any opportunity to join NATO structures.
The integration of North Macedonia with NATO is important for stability in the region, especially in the context of local tensions and the position of the Albanian minority in North Macedonia, given that both Albania, which politically supports Kosovo, and North Macedonia are in NATO. Membership in the Alliance may become a motivating factor for the use of diplomatic solutions to possible local conflicts between Albanians and Macedonians. Without the support of Tirana, no political initiative of the Albanians in Kosovo or North Macedonia is possible.
In the European dimension, the accession of Northern Macedonia to NATO means a reduction of Russian military influence in the Western Balkans, which, in the current state of affairs, comes down to cooperation with Serbia and the Republika Srpska in Bosnia and Herzegovina, which accounts for only 1/3 of the political representation at the national level.
In the long run, however, NATO, which is only a military alliance, will not have the appropriate tools to stabilise the political situation in Northern Macedonia and the region. This requires comprehensive assistance from the EU, with the appropriate political and economic tools to help the region develop.
From the perspective of domestic policy in Northern Macedonia, the country’s accession to NATO is a partial success of the current government of the Social Democratic Union of Macedonia (Macedonian: Социјалдемократски сојуз на Македонија). The government has led to the accession of Northern Macedonia to NATO, which was a condition for the citizens to give their consent to sign the agreement with Greece. However, the second commitment to society has not been fulfilled yet – starting the negotiations with the EU. These negotiations were blocked in October 2019 by France. The failure on the European scene led to the collapse of the government and the scheduling of elections for April 2020 (due to the epidemiological situation related to COVID-19 probably postponed to autumn 2020). The accession of Northern Macedonia to NATO, although less important for the citizens than the start of negotiations with the EU, may nevertheless prove that Skopje remains under the Western influence.
Jakub Lachert
