Odc. 9 – Symbolika i znak krzyża. Historia odnalezienia Drzewa Krzyża Świętego.
Święto Podwyższenia Krzyża Świętego
Część 1
Symbolika i znak krzyża.
Prosty znak przecinających się przeważnie dwóch linii pod kątem prostym etymologicznie – z łaciny – crux – krzyż uwieczniony jest w różnej formie jako symbol, znak, przedmiot lub kształt. Jest i był stosowany w różnych religiach świata. Malowany w prehistorii i odnajdywany jest w jaskiniach. Stosowany w Skandynawii jako znak runniczy – graniczny. Podobne znaki znaleziono na Ślęży. Hetycki znak krzyża w kole stosowany jest od ponad 4 tys. lat. Znany był nie tylko na terenie Europy, ale i w starożytnej Babilonii, Egipcie i na innych kontynentach.. Koptyjscy chrześcijanie przejęli ten znak od Egipcjan, gdzie występował w kształcie „T” w kole, jako symbol słońca umieszczany był na odkrywanych w Memfis mumiach i innych egipskich dokumentach. Zagadką jest zbieżność symboliki krzyża jako znaku słońca w prekolumbijskiej kulturze Azteków czczących boga Quetzalcoatla. Ciekawostką jest oznaczenie krzyża jako liczby 5 w Chinach, gdzie piątym punktem symbolu był środek. Wśród uczonych nie ma jednoznacznej opinii co dokładnie oznaczał ten znak, uznano że symbolika i znak krzyża jest wieloznaczeniowy. Rozróżnianych jest kilkadziesiąt form wyrazu jako: krzyż papieski, prawosławny, wywyższony, grecki, jerozolimski, skandynawski, słowiański, słoneczny, św. Piotra, św. Antoniego, św. Klemensa – marynarski, św. Jakuba, św. Andrzeja – znak drogowy, św. Łazarza, trójlistny – grecki, Konstantyna – jako znak złożony z dwóch liter greckich ”X” – chi i ”P” – ro od których zaczyna się słowo Chrystus, czerwony krzyż, liliowy krzyż Maryi współcierpiącej ze swoim synem, kotwiczny, złączony z 4 liter ”T” młyński, rycerski, podwójny, zdwojony, jodłowy-fiński, widlasty, widlasty poczwórny i wiele innych.. Krzyże upamiętniające, pokutne w różnej formie: przebłagania Pana Boga za popełnione zbrodnie lub czyny niegodne zwane krzyżami pojednania oraz pochodzące z okazji różnych intencji, zgromadzeń religijnych, organizacji lub przebytych pielgrzymek.
Niechlubną sławą krzyżowania jako tortury okryła się ponoć jako pierwsza Semiramida, a nawet sławny Aleksander Macedoński, który w 333 r. p.n.e. po zdobyciu Tyru kazał ukrzyżować 2 tys. mieszkańców tego miasta.
Najbardziej znanym symbolem chrześcijaństwa jest krzyż chrześcijański – Crux Ordinaria i krucyfiks, utożsamiany w kulturze wielu narodów świata, jako narzędzie, na którym ukrzyżowano Chrystusa. Jeszcze w pierwszych wiekach n.e. śmierć na krzyżu uważana była za haniebną, jednak od uznania religii chrześcijańskiej za legalną krzyż łaciński stał się symbolem zwycięstwa życia nad śmiercią, zmartwychwstania, miłości Boga, zbawienia i poświęcenia dla zbawienia ludzkości.
Przesłanie o odnalezieniu Drzewa Krzyża Świętego.
Zwiedzając Sanktuarium Świętokrzyskie mamy możność pogłębienia swojej wiedzy na temat historii i wielowiekowego uwielbienia Drzewa Krzyża Świętego. Wiele radości wywołują ocalałe szczątki malowideł ściennych, fresków wybitnych artystów różnych wieków. Obrazy Franciszka Smuglewicza, wybitnego malarza religijnego i historycznego, profesora Uniwersytetu Wileńskiego są tematycznie uzupełnieniem naszej wiedzy o historii odnalezienia Świętego Krzyża oraz przekazania Relikwii do klasztoru na Świętym Krzyżu. Jedno z podań głosi, że w pierwszej połowie IV wieku przybyła do Jerozolimy św. Helena, matka Konstantyna Wielkiego. Cesarzowa wiedziona chęcią odnalezienia Krzyża Jezusa poleciła odsłonić wzgórze kalwaryjskie, które zostało w 195 roku zasypane przez Rzymian i przeznaczone na taras oraz świątynię Afrodyty. Wykopaliska odsłoniły wzgórze Kalwarii i grotę Grobu Pańskiego. W czasie dalszych poszukiwań natrafiono na starą cysternę, w której znaleziono trzy krzyże. Przesłanie głosi, że za radą biskupa Makarego przyniesiono umierającą niewiastę i dotykano ją drzewem trzech krzyży, przy dotknięciu jednego z nich niewiasta wstała. Scenę tą namalował Franciszek Smuglewicz jako próbę autentyczności Krzyża.
Tradycja święta Podwyższenia Krzyża Świętego.
Odnalezienie Krzyża Chrystusa jest m/n opisane przez Nicegora i Teodoreta. Cennym źródłem informacji są zapiski Egerii, chrześcijańskiej pątniczki z IV wieku, która potwierdzała informację o dokonaniach św. Heleny oraz jej syna cesarza Konstantyna Wielkiego, któremu matka przesłała część krzyża. Cesarz zapewne na prośbę matki kazał zbudować dwie świątynie. Jedna zwana Anastasis obejmowała Grób Chrystusa, druga miejsce ukrzyżowania zwana Martyrion. Obie świątynie połączono ze sobą podwórzem. Z uroczystością poświęcenia tych świątyń złączono święto odnalezienia krzyża obchodzone 14 września. W czasie tych uroczystości kościelnych w świątyni miał miejsce obrzęd zwany hypsosis, czyli podwyższenie Drzewa Krzyża, polegające na podnoszeniu go w czterech miejscach świątyni dla adoracji wiernych. W 614 roku Persowie zdobyli Jerozolimę, zburzyli bazyliki i wywieźli Krzyż Jezusa w głąb Persji. W 15 lat później cesarz bizantyjski Herakliusz zdobył Jerozolimę i odebrał relikwie Krzyża. Popłynął do Palestyny i osobiście wniósł Krzyż przez Bramę Złotą Jerozolimy. W okresie, kiedy Jerozolima była w rękach krzyżowców Brama ta była otwierana tylko dwa razy w roku. W niedzielę Palmową dla przejścia procesji z palmami i 14 września dla upamiętnienia drogi powrotu Krzyża Świętego.
Części malowideł ściennych, polichromii i fresków, które ocalały z pożogi wojen, najazdów, napadów i pożarów dotyczących m.in. Drzewa Krzyża Świętego są Skarbem Narodowym. To na ile uda się nam przywrócić świetność Skarbu, jakim niewątpliwie jest 1000 letni klasztor, a w nim zdeponowane Relikwie najcenniejsze, bo przesiąknięte krwią Zbawiciela, zależy od nas samych. Ocalały szczątki prastarych budowli, polichromii, fresków i innych fragmentów, ale jeszcze i w nich kryją się skarby do odkrycia, godne zabezpieczenia i pokazania światu. Ważną sprawą dla przywracania wyglądu i funkcjonalności Sanktuarium jest odbudowa zburzonej przez Austriaków przed stu laty wieży kościelnej i uroczyste jej udostępnienie pielgrzymom jesienią 2014 roku. Misjonarzom Oblatom, którzy mieli odwagę przejąć zrujnowane i zdewastowane mury świątyni należy okazać szacunek i wsparcie. Od nas zależy, jaki rodzaj wsparcia wybierzemy.
INFORMACJA.
Poszerzoną wiedzę o dziejach klasztoru i znajdujących się tam Relikwiach, zawierają: ilustrowany „Przewodnik”, książka pt. „Klasztor Świętego Krzyża” O. Jana Jastrzębskiego oraz bogato ilustrowany album pt. „Święta Góra drzewem Krzyża naznaczona” autorstwa Krzysztofa Mertla napisana w języku polskim i angielskim. W/w pozycje są dostępne w księgarni klasztoru na Łysej Górze.
Dbajmy o skarby naszej kultury, które przetrwały wieki. Niech pozostaną dla przyszłych pokoleń. Warto je odwiedzać i wspierać,a tym samym umacniać swoją dumę narodową.
Opracował:
Inż. Edward Cyran
Ciąg dalszy pt. „ Znaczenie Krzyża Zbawiciela. Karawaka”.
