Więź z matką jest pierwszą i najważniejszą więzią, która kształtuje życie dziecka w sposób decydujący. Od tej więzi zależy jak dziecko w późniejszym wieku będzie nawiązywać kontakty z innymi ludźmi, jak radzić będzie sobie z rowiązywaniem problemów, czy będzie podatne na stres i czy będzie potrafiło nawiązać bezpieczny i oparty na zaufaniu związek z partnerem. Od zrównoważonej życiowo i emocjonalnie oraz przewidywalnej i bezpiecznej matki zależy poczucie stabilności i niezależność dziecka. Przyjrzyjmy się typologii wyodrębnionej przez amerykańskiego psychologa, dr. Stephana Poultera, który wyróżnił pięć rodzajów matek.
Matka perfekcjonistka
To mama, która przypomina mi trochę stereotypowy obraz matki Polki, kobiety zajmującej się dziećmi, domem, zakupami, gotowaniem i ogarnianiem wszystkiego, co wymaga ogarnięcia. Według Poultera, matka perfekcjonistka to kobieta, która wszystko planuje, organizuje i kontroluje. Ten typ charakteryzuje jednak jednocześnie niepewność, lęk, przewrażliwienie i zamartwianie o wszystko, co nie jest zgodnie z zaplanowaną rutyną. Dla matki perfekcjonistki ważne jest jak dziecko wygląda na zewnątrz, czy można będzie o nim powiedzieć, że jest zadbane i grzeczne oraz to, co inni mówią o jej macierzyństwie. Widzimy ją z dziećmi w zoo, gdy obładowana dodatkowymi ubraniami na zmianę, na wszelki wypadek, pcha wózek i prowadzi starsze pociechy za rączki. Widzimy ją na przyjęciu urodzinowym swojej nastolatki, gdy co chwila pyta, czy ktoś czegoś nie potrzebuje. Wydaje jej się, że to ona zrobi wszystko najlepiej, nikt nie może jej zastąpić. To mama, która sprawdzi, czy tata spakował odpowiednią ilość pieluszek przed wyjściem na spacer, co stopniowo zniechęci ojca do podejmowania inicjatywy, gdyż co by nie zrobił i tak nie dorówna mamie w opiece nad dzieckiem. Matka perfekcjonista uważa, że jest bardzo dobrą matką, ponieważ układa strategiczne plany jak ochronić dziecko przed niemiłymi sytuacjami. Jej dzieci zazwyczaj są bardzo krytyczne wobec siebie, czują się niewystarczająco dobre, mądre i piękne. Mają poczucie, że inni ludzie ciągle osądzają i krytykują. Nie uważają, że ich zdanie jest ważne i często zmieniają swoje poglądy. Niepewność i lęki ich matek są zaraźliwe więc dzieci perfekcjonistek mają tendencję do nerwic i fobii. Do mocnych stron dzieci perfekcjonistek należy odpowiedzialność, niezawodność i pracowitość.
Matka nieprzewidywalna
To mama, która jest zazwyczaj nerwowa, zła, zbyt emocjonalna i uzależnia swój kontakt z dzieckiem od własnego nastroju, nie zawsze przewidywalnego i zbyt często agresywnego. To najbardziej chaotyczny typ matki, kobiety, która sama boryka się z problemami natury psychicznej, niedojrzałością emocjonalną i niestałością w uczuciach. Jej związki są burzliwe jak ona sama, co mimowolnie przekazuje dzieciom. Dzieci matki nieprzewidywalnej od wczesnego dzieciństwa mają zakodowaną troskę o innych. Dlatego, że czują się odpowiedzialne za rozwiązywanie kryzysów emocjonalnych innych ludzi, stawiają się na ostatnim miejscu w kolejce po szczęście. Narażone są tym samym na nerwice, depresje i niepohamowane wybuchy złości. Do ich mocnych stron należą umiejętność empatycznego podejścia do innych, umiejętność motywowania i wspierania przyjaciół i rodziny, a także umiejętność negocjacji i mediacji. Wcześnie rozwijają swą inteligencję emocjonalną i potrafią celnie odczytywać intencje innych.
Matka − najlepsza przyjaciółka
To mama, która nie radzi sobie z obsadzaniem odpowiednich ról i utrzymywaniem granic. Zamiast być mamą woli rolę przyjaciółki, traktując dziecko jak swoją powierniczkę i wspólniczkę. Czasem ta mama ma trudności w zrozumieniu, że nie jest rówieśniczką córki, ale jej potrzeby emocjonalne są tak duże, że zaczyna polegać na dziecku, by je zabezpieczyć. To matka, która ma zwykle swoje problemy w małżeństwie lub jej partner nadużywa alkoholu. Gdy sytuacja zaczyna ją przerastać polega na dziecku. Jej dziecko wychowane na przyjaciółkę i przez przyjaciółkę, a niejako bez matki, zazwyczaj rozumie, jak ważne jest stawianie granic pomiędzy rodzicami i przyjaciółmi. Ponieważ w dzieciństwie odgrywało rolę przyjaciółki mamy, czym brało na siebie odpowiedzialność zbyt wielką, w dorosłym wieku, mimo pozornej dojrzałości może mieć problemy w relacjach z bliskimi, z tendencjami do użalania się nad sobą i poczucia, że się jest niekochaną i niedocenianą. Towarzyszy temu zazwyczaj lęk przed odrzuceniem.
Narcystyczna matka
To mama, która nie potrafi zaakceptować, że jej dziecko to odrębna jednostka, ponieważ zbyt pochłonięta jest sobą i swoim brakiem bezpieczeństwa. Dziecko nauczy się już w bardzo młodym wieku, że jego zadaniem jest uczynić matkę ideałem w oczach innych ludzi. To dziecko będzie później umiało wspierać innych ludzi, dostrzegać potrzeby innych i rozwiązywać problemy. Z drugiej jednak strony będzie miało trudności z podejmowaniem swoich decyzji, ponieważ będzie wątpiło w poprawność swoich racji i prawdziwość własnych uczuć.
Matka spełniona
To mama, która sama jest emocjonalnie zrównoważona, traktuje swoje dzieci jako odrębne jednostki i pomaga im osiągnąć pełną niezależność. Ta mama nie musi być idealna, może pracować poza domem, nie mieć czasem czasu, może angażować się w wiele innych obowiązków, ale dla niej podstawą jest zapewnienie ciepłego, bezpiecznego i szczęśliwego dzieciństwa swoim dzieciom. Mimo własnych życiowych przeszkód i emocjonalnych zawiłości nie obarcza dziecka swoim bagażem. Uczy się czym jest macierzyństwo, idzie tą drogą wraz z dziećmi i jest otwarta na zmiany i postęp ucząc się jak być możliwie najlepszą matką, jak reagować, wychowywać i kochać nasze pociechy racjonalnie. Dzieci matki spełnionej będą się czuły kochane, rozumiane, niezależne i warte siebie, będą tworzyć związki oparte na miłości i szacunku bez lęku przed odrzuceniem i zranieniem. Czy taki ideał istnieje? Chcemy wierzyć, że tak, ale zazwyczaj nasze mamy są unikatowym połączeniem kilku typów. Mimo tego kochamy je najbardziej na świecie i pozostają dla nas w większości niezastąpionymi ideałami.
Katarzyna Pilewicz, LCPC, CADC
psycholog i psychoterapeutka licencjowana w stanie Illinois. Ukończyła Adler University w Chicago w dziedzinie psychologii klinicznej. Obecnie prowadzi badania doktoranckie w Walden University na temat wpływu psychologii pozytywnej na poprawe stanu psychiki człowieka. Członek American Psychological Association i PSI CHI. W swojej praktyce opiera się na holistycznym poglądzie o wzajemnym wpływie umysłu, ciała, i środowiska. W swojej klinice w Deerfield zajmuje się leczeniem młodzieży i dorosłych z problemami psychologicznymi pomagając w powrocie do wyższej jakości życia.
