Oto list pani Wandy: ,,Przed laty mąż porzucił moją koleżankę i został w Stanach. Wyczytałam w którymś z pani artykułów, że żona w Polsce może też dostać rentę Social Security i podesłałam go koleżance do Polski. Obydwie nie wierzyłyśmy, że coś jej się należy, bo mąż się z nią zaocznie rozwiódł, potem zmarł, a koleżanka nigdy przecież w Stanach nie była. Ku naszemu zdziwieniu, Konsulat właśnie poinformował ją, że należy jej się 1,100 dol. miesięcznie, co dla niej jest olbrzymią kwotą, której się nie spodziewała. Chciałabym pani bardzo podziękować i prosić, żeby pani jak najbardziej propagowała informacje o tym, że wiele osób w Polsce może dostawać renty Social Security, a nawet o tym nie wiedzą”.
Ile renty dla żony
Pani Wanda ma rację. Amerykańskie przepisy emerytalne są hojniejsze od polskich, Polacy dostali znaczące przywileje od czasu wejścia w życie polsko-amerykańskiej umowy emerytalnej, a nie wszyscy o tym wiedzą. Z tych powodów powracam do tematu rent małżeńskich. Ażeby uniknąć uogólnień, załóżmy, że pracownikiem jest mąż, a żona swoich świadczeń nie wypracowała, choć, oczywiście, sytuacja może być odwrotna.
Po osiągnięciu wieku emerytalnego, żonę może czekać renta małżeńska (ang. spousal benefits) w wysokości do połowy emerytury męża. Jeżeli żona jest uprawniona zarówno do własnej emerytury, jak i renty po mężu, to Administracja Social Security zawsze wypłaca w pierwszej kolejności jej własną emeryturę. Jeżeli jej emerytura jest niższa od renty po mężu, to otrzyma ona świadczenia łączne w wysokości renty małżeńskiej. Żona dostanie rentę małżeńską dopiero wtedy, gdy jej mąż złoży wniosek o swoją emeryturę.
Wniosek: Nawet osoba, która nigdy nie pracowała w Stanach, może dostać rentę Social Security tytułem małżeństwa z amerykańskim pracownikiem, który wypracował własną emeryturę albo otrzymuje rentę inwalidzką (Social Security Disability).
Renta po rozwodzie
Przez rozwód nie traci się prawa do świadczeń Social Security. Rozwódka otrzyma rentę małżeńską jeżeli spełni wszystkie następujące warunki:
– osiągnie wiek emerytalny – co najmniej 62 lata (pełny wiek to od 66 do 67 lat),
– nie wyszła ponownie za mąż,
– małżeństwo z pracownikiem trwało co najmniej 10 lat,
– były małżonek (pracownik) jest uprawniony do emerytury (ukończył 62 lata) albo renty inwalidzkiej Social Security. Jeżeli ex-małżonek ukończył 62 lata, ale nie jest na emeryturze, wtedy rentę można otrzymać dopiero 2 lata po rozwodzie.
Renta rozwiedzionej żony nie powoduje pomniejszenia emerytury pracownika, ani renty jego drugiej żony.
Renta wdowia
Po śmierci pracownika wdowa (wdowiec) uprawniona bywa do renty pośmiertnej (wdowiej). Otrzyma ją niezależnie od miejsca zamieszkania (Polska czy Stany), pod warunkiem, że ma co najmniej 60 lat i nie wyszła ponownie za mąż przed ukończeniem 60. Jeżeli wdowa wyszła ponownie za mąż przed 60., to dostanie rentę po amerykańskim pracowniku po zakończeniu tego drugiego związku (śmierć, rozwód).
Rozwiedziona żona (mąż) również może być uprawniona do wdowiej renty, pod warunkiem, że związek małżeński z pracownikiem trwał przynajmniej 10 lat.
Gdy żona mieszka w Polsce
Polsko-amerykańska umowa o zabezpieczeniu społecznym, która weszła w życie 1 marca 2009 roku, dała korzystne uprawnienia rodzinom w Polsce.
Mieszkający w Polsce członkowie rodziny amerykańskich pracowników (wdowy, wdowcy, małżonkowie, byli małżonkowie, dzieci) mogą dostać świadczenia rodzinne Social Security na takich samych zasadach, jak gdyby mieszkali w USA. Członkowie rodziny nie muszą być obywatelami amerykańskimi, posiadaczami zielonej karty, ani nie muszą mieć nawet numeru Social Security, ażeby dostać w Polsce należne im świadczenia rodzinne. Zniesiony został również dla Polaków stary wymóg życia w związku małżeńskim przez 5 lat na ziemi amerykańskiej.
Gdy mąż pracował w Stanach krótko
Umowa wniosła jeszcze jedną ważną zmianę. Jeżeli pracownik był zatrudniony w Stanach za krótko, by być w pełni ubezpieczonym (10 lat do celów emerytalnych, krócej do świadczeń inwalidzkich i pośmiertnych), to umowa pozwala na łączenie okresów jego pracy w Polsce i w USA. Więcej informacji znajduje się w książce pt. „Emerytura polska i amerykańska, ich łączenie i skutki Umowy o zabezpieczeniu społecznym”.
Krótko mówiąc, nawet kilkuletnia praca ,,na saksach” może zaowocować malutką emeryturą dla pracownika i rentą dla jego małżonka. Warunkiem jest tylko płacenie składek na dobry numer Social Security, a nie cudzy (fałszywy) czy na numer podatnika (ITIN).
Gdy mąż odpłynął w siną dal
Wiele razy klientki, które przyszły do mego biura na konsultację, były zaskoczone wiadomością, że mogą brać świadczenia po mężu, albo byłym mężu, który je porzucił i dawno znikł z horyzontu. One zamknęły ten rozdział swego życia, a nagle okazuje się, że na otarcie łez dostają rentę z tytułu tego małżeństwa. Nie potrzebna jest zgoda małżonka, można się nawet obyć bez jego numeru Social Security. SSA znajdzie jego kartotekę po jego danych osobowych i nie powiadomi go o wypłacie renty dla żony czy byłej żony.
Ile wyniesie renta
Renta małżeńska wynosi do połowy emerytury pracownika, a renta wdowia – do stu procent. Oto czynniki, które spowodują redukcję świadczeń Social Security wypłacanych w Polsce:
– Amerykański podatek dla nierezydentów (ang. non-resident tax) w wysokości 25,5 proc.; obłożone nim są świadczenia słane za granicę dla osób, które nie są amerykańskimi obywatelami;
– Polski podatek dochodowy wraz ze składką na Narodowy Fundusz Zdrowia (ok. 20 proc.).
– Redukcja za wczesne przejście na emeryturę – dotyczy to wszystkich świadczeń odbieranych zarówno w Stanach jak i w Polsce.
Tu uwaga na temat polskiego podatku. Osoby mające potrącane 25,5 proc. podatek w Stanach i świadczenia przelewane na konto w polskim banku, powinny poprosić w amerykańskim Biurze Świadczeń Federalnych o odpowiednie zaświadczenie i okazać je w banku, by ten polskiego podatku nie odprowadzał. Więcej wyjaśniam w książce pt. ,,Emerytura reemigranta w Polsce”.
Wniosek
Byłe żony i mężowie mieszkający w Polsce (lub w USA) mogą ubiegać się renty rodzinne albo pośmiertne po swoich obecnych albo byłych małżonkach, którzy pracowali płacąc składki w Stanach. Renty mogą przysługiwać też nieletnim dzieciom bez względu na to, czy mieszkają w Polsce czy w USA. Osoby mieszkające w Polsce składają podania w Biurze Świadczeń Federalnych przy amerykańskim konsulacie (Kraków) czy ambasadzie (Warszawa). Powodzenia!
Elżbieta Baumgartner
jest autorką wielu poradników, między innymi książek pt. „Jak szczędzać na podatkach”, „Amerykańskie emerytury”, „Jak chować pieniądze przed fiskusem”, „Jak inwestować w fundusze powiernicze” i wielu innych. Są one dostępne w D&Z House of Books, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.poradniksukces.com
