W chwili obecnej istnieją dwie możliwości uznania za skuteczne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej zagranicznych wyroków rozwodowych, a wybór jednej z nich zależy od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego w kraju jego wydania.
Datą od której uzależniamy sposób uznania orzeczenia za skuteczne na terenie Polski jest dzień 1 lipca 2009 roku, co wynika z regulacji art. 1145 kodeksu postępowania cywilnego.
Wyjaśniając, do dnia 1 lipca 2009 roku prawomocne orzeczenia sądu zagranicznego, które miały być podstawą zawarcia związku małżeńskiego albo stanowić podstawę wpisu w księdze stanu cywilnego (np. wyroki rozwodowe), w księdze wieczystej lub innym rejestrze w Polsce musiały dla swej skuteczności zostać uznane przez sąd polski. Natomiast zgodnie z obecnie obowiązującym prawem prawomocne orzeczenia sądu zagranicznego wydane po dniu 1 lipca 2009 roku podlegają uznaniu z mocy prawa i nie wymagają przeprowadzania procedury uznania przez sąd polski. Oczywiście nie oznacza, to że informacja o nich automatycznie pojawi się w polskich aktach stanu cywilnego. W przypadku takich wyroków rozwodowych, nie musimy co prawda przeprowadzać procedury sądowej, ale konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku do kierownika Urzędu Stanu Cywilnego, który w przypadku stwierdzenia, że rozwód przeprowadzony został zgodnie z określonymi wymogami umożliwiającymi jego wpisanie do polskich akt stanu cywilnego, dokonuje takiego wpisu.
Kwestią budzącą wątpliwości w ww. sytuacjach jest data, od której taki wyrok będzie uznawany za skuteczny na terenie Polski. W drugiej z przedstawionych powyżej sytuacji (wyroki wydane po dniu 1 lipca 2009 roku) kwestia ta wydaje się być oczywista, skoro bowiem wyroki te podlegają uznaniu z mocy prawa, to tym samym za datę od której wywołują skutek również na terenie Polski, uznać należy datę ich uprawomocnienia się przed sądem zagranicznym.
Problem pojawia się jednak przy ocenie sytuacji pierwszej, zgodnie z którą wyrok zagraniczny musi zostać najpierw uznany przez sąd Rzeczypospolitej Polskiej. Zanim jednak przystąpimy do analizy stanu prawnego, odpowiedzmy sobie na podstawowe pytanie: Dlaczego ta kwestia może mieć dla nas jakiekolwiek znaczenie?
Tak więc, temat ten będzie istotny przede wszystkim dla małżonków, którzy co prawda rozwiedli się za granicą, ale na terenie Polski pozostawili majątek wspólny, co do którego niemożliwe jest dokonanie jego podziału za granicą, gdyż sądem wyłącznie właściwym jest sąd polski. Sytuacja taka dotyczy np. nieruchomości położonych na terenie Polski. W przypadku podziału nieruchomości położonych na terenie naszego kraju sądem wyłącznie właściwym do orzekania w sprawach ich dotyczących jest sąd Rzeczypospolitej Polskiej i nie ma możliwości, aby podziału takiej nieruchomości dokonał jakikolwiek sąd zagraniczny.
Moment uprawomocnienia się wyroku rozwodowego jest istotny z punktu widzenia składu majątku wspólnego małżonków, a tym samym dalszego jego podziału, gdyż – w przypadku reżimu wspólności majątkowej małżeńskiej – do momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, aktywa nabywane przez któregokolwiek z małżonków trafiają do majątku wspólnego, a tym samym stają się one przedmiotem podziału po rozwodzie. Z kolei z momentem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, między małżonkami następuje rozdzielność majątkowa małżeńska, co ma ten skutek, że aktywa nabywane od tej daty trafiają już do majątków odrębnych byłych małżonków.
Powstaje zatem pytanie, w jaki sposób datę graniczną w odniesieniu do zakończenia wspólności majątkowej małżeńskiej i powstania majątków odrębnych, określać należy w stosunku do małżonków, którzy rozwiedli się za granicą? Czy decydująca jest data wyroku sądu zagranicznego, czy też data uznania tego wyroku na terenie Rzeczypospolitej Polskiej? Zasadniczo do czasu uznania zagranicznego wyroku rozwodowego w Polsce (dotyczy to tylko wyroków sprzed 1 lipca 2009 roku) jest on nieskuteczny na terenie naszego kraju, tym samym zgodnie z prawem polskim nie powstaje również rozdzielność majątkowa.
Co w sytuacji, gdy ww. wyrok rozwodowy zostanie już uznany przez Sąd Rzeczypospolitej Polskiej? Czy za datę jego obowiązywania uznajemy datę rozwodu za granicą, czy też dopiero datę uprawomocnienia się postanowienia o uznaniu zagranicznego wyroku rozwodowego?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna i istnieje w tym zakresie spór w doktrynie. Za wiodące jednak należałoby uznać stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w jednym z postanowień zgodnie, z którym uznanie zagranicznego orzeczenia następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o uznaniu, jednakże ze skutkiem ex tunc (wstecz), czyli od chwili powstania skuteczności zagranicznego orzeczenia w państwie jego pochodzenia (daty uprawomocnienia się orzeczenia za granicą). Stanowisko to jest bardzo istotne zwłaszcza dla osób, które przez lata będąc przekonane, iż są rozwiedzione (mimo nie uznania orzeczenia w Polsce) dokonywały inwestycji na terenie naszego kraju z myślą, że są to inwestycje do ich majątku odrębnego, natomiast były małżonek podnosząc okoliczność nie uznania wyroku rozwodowego w Polsce po latach domaga się od nich spłaty z rzekomego majątku wspólnego powstałego po orzeczeniu rozwodu za granicą, ale przed jego uznaniem w Polsce. W takiej sytuacji, małżonek czyniący nakłady na terenie Polski może powołać się na zaprezentowane powyżej stanowisko Sądu Najwyższego twierdząc, że z uwagi na wsteczną skuteczność uznania wyroku rozwodowego, majątek nabyty po prawomocnym orzeczeniu rozwodu za granicą jest jego majątkiem odrębnym. Celem minimalizacji ryzyka, że były małżonek kierował będzie do nas roszczenia w zakresie majątku nabytego, po rozwodzie orzeczonym przez sąd zagraniczny, ale przed jego uznaniem na terenie Polski, sugerujemy nie zwlekać z przeprowadzeniem procedury uznania wyroku sądu zagranicznego przez sąd RP względnie wpisania do polskich ksiąg stanu cywilnego adnotacji o rozwodzie orzeczonym przez sąd zagraniczny.
adwokat Katarzyna Pawłowska – Kmiecik
Partner Kancelarii Adwokackiej PDP – Pawłowska, Dębowska, Puchalski sp.p. z siedzibą w Warszawie, której jednym z profili działalności jest prowadzenie spraw osób zamieszkałych za granicą. Posiada bogate doświadczenie, które wykorzystuje przy prowadzeniu sporów sądowych z zakresu prawa zobowiązań, prawa rodzinnego oraz prawa spadkowego. Doświadczenie zawodowe zdobyte w Stanach Zjednoczonych umożliwia jej obsługę klientów zagranicznych oraz prowadzenie spraw o charakterze międzynarodowym.
Kancelaria Adwokacka PDP – Pawłowska, Dębowska, Puchalski Spółka partnerska
ul. Poznańska 21 lok. 34, 00 – 685 Warszawa
+ 48 22-828-12-15, + 48 609 572 585, +48 500 188 483
www.kancelariapdp.pl
fot.Depositphotos
