Obniżony wiek emerytalny, odprawy czy zasiłki – takie m.in. uprawnienia przysługują byłym parlamentarzystom. Rosyjski deputowany po zakończeniu kadencji otrzymuje zwrot kosztów przeprowadzki z Moskwy do miejsca zamieszkania. Amerykańscy kongresmeni mogą przejść na emeryturę nawet w wieku 50 lat.
Analiza senackiego Biura Analiz i Dokumentacji wśród najważniejszych uprawnień byłych parlamentarzystów wymienia świadczenia emerytalne, odprawy związane z wygaśnięciem mandatu, zasiłki przejściowe oraz zasiłki dla bezrobotnych.
Z powszechnego systemu emerytalnego świadczenia pobierają parlamentarzyści z siedmiu krajów europejskich: Austrii, Estonii (gdzie do 2002 roku obowiązywał specjalny system emerytalny dla parlamentarzystów), Finlandii, Litwy, Łotwy, Słowenii i Słowacji.
Z kolei w Belgii, na Cyprze, w Danii, we Francji i we Włoszech funkcjonuje specjalny system emerytalny dla parlamentarzystów. W zależności od kraju polega np. na obniżeniu wieku emerytalnego czy specjalnym przelicznikiem wysokości emerytury w zależności od długości sprawowania mandatu. Przykładowo we Francji miesięczna emerytura senatora wynosiła w ubiegłym roku 4 382 euro netto, a deputowanego – 2 700 euro netto.
W Stanach Zjednoczonych, Szwecji i Wielkiej Brytanii stosowany jest system mieszany. Członkowie amerykańskiego Kongresu mogą przejść na emeryturę nawet w wieku 50 lat, pod warunkiem, że mają 20-letni staż parlamentarny lub w dowolnym wieku, jeśli pełnili mandat parlamentarny przez 25 lat.
W wielu krajach parlamentarzystom po zakończeniu sprawowania mandatu przysługuje jednorazowa odprawa. Jak wskazują senaccy analitycy, spośród 27 krajów członkowskich UE odprawa taka nie jest wypłacana w parlamentach Danii, Hiszpanii, Grecji, Holandii, Słowenii i Szwecji. Na ogół odprawa jest przyznawana niezależnie od przyczyn wygaśnięcia mandatu, nawet w przypadku dobrowolnej rezygnacji. W Estonii jest ona przyznawana również w przypadku reelekcji, a w Belgii i Portugalii tylko na wniosek parlamentarzysty. Przykładowo w Estonii, jeśli były parlamentarzysta sprawował mandat przynajmniej przez 1 rok, odprawa jest równa 6-krotnej diecie parlamentarnej (w 2011 r. – 19 536 euro).
W większości parlamentów po wygaśnięciu mandatu parlamentarzystom wypłacany jest również tzw. zasiłek przejściowy, nazywany też świadczeniem adaptacyjnym, zasiłkiem gotowości czy zasiłkiem tymczasowym. Jego przyznanie nie jest uzależnione od uzyskiwanych innych dochodów i posiadania majątku. Wysokość zasiłku w zależności od kraju waha się od 100 proc. do 28 proc. miesięcznej diety parlamentarnej. W Rosji deputowanemu do Dumy oraz członkom jego rodziny są zwracane koszty poniesione w związku z przeprowadzką do Moskwy, a po wygaśnięciu mandatu także koszty związane z przeprowadzką do miejsca stałego zamieszkania.
Do uprawnień byłych parlamentarzystów zaliczane jest także nieograniczone prawo wstępu do budynków parlamentarnych. Na przykład w Austrii wstęp na teren parlamentu mają byli deputowani należący do Stowarzyszenia Byłych Mandatariuszy i Funkcjonariuszy Publicznych. Stałe przepustki uprawniające do wstępu na teren parlamentu mają byli deputowani m.in. w Belgii, Danii, Holandii i Niemczech.
W niektórych krajach tworzone są stowarzyszenia byłych parlamentarzystów. Przykładowo w Austrii funkcjonuje Stowarzyszenie Mandatariuszy i Funkcjonariuszy Publicznych, do którego należą m.in. ministrowie, deputowani do Rady Narodowej, Rady Federacji i landtagów, burmistrzowie i radni miast. W Niemczech od 1977 roku działa Stowarzyszenie Byłych Członków Bundestagu i Parlamentu Europejskiego, które liczy już ponad 700 członków.
Uprawnienia byłych parlamentarzystów w Polsce określa ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Zgodnie z ustawą, posłowi i senatorowi, który w trakcie sprawowania mandatu lub w ciągu roku po jego wygaśnięciu przechodzi na emeryturę albo rentę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzech uposażeń (przy przejściu na emeryturę) lub oraz jednego uposażenia – przy przejściu na rentę.
Ponadto polskim parlamentarzystom w związku z zakończeniem kadencji przysługuje odprawa w wysokości trzech uposażeń. Odprawa nie przysługuje jednak, jeżeli poseł lub senator został wybrany na następną kadencję. Byli posłowie i senatorowie-emeryci pobierają w Polsce świadczenia z powszechnego systemu emerytalnego. (PAP)
