Redakcja
Nasza mama kocha muzykę
I my także muzykę kochamy
Więc na gwiazdkę myśmy kupili
Płytę dla naszej mamy
Potem byla wigilia, choinka,
Pierwsza gwiazdka błysnęła z nieba,
Myśmy wszyscy siedzieli przy stole
I ta płyta zaczęła śpiewać.
Złotą świeczką mrugnęło drzewko
Zatańczyły na ścianie cienie,
Dobry wieczór… szepnęła mama
Dobry wieczór, panie Chopinie.
Płyta grała scherzo z kolędą,
Rozśpiewały się piękne klawisze
I tak było, jakby naprawdę
Chopin do nas, do domu, przyszedł.
Tego jeszcze nie było. Poezja o Chopinie wraz z jego genialną muzyką w świątecznym nastroju z choinką w tle w przytulnej atmosferze Art Gallery Kafe. I będzie tak, jakby naprawdę Chopin do nas przyszedł – jak w zacytowanym wierszu Wandy Chotomskiej.
Fryderyk Chopin – sławny kompozytor, ulubieniec salonów Paryża – w czasie Bożego Narodzenia uświadamia sobie blichtr wielkiego świata. Tęskni za Polską. "Dziś Wigilia Bożego Narodzenia, nasza panna gwiazdka. Tutaj tego nie znają(…) zwyczajny paryżanin nie czuje różnicy między dziś i wczoraj. Tutaj smutna Wigilia" – zwierza się bliskim.
Chopin kupował prezenty, które okazją wysyłał do rodziny w Warszawie, a potem otrzymywał takie oto wyrazy wdzięczności: "Trzeba było widzieć radość dzieci na widok podarunków gwiazdkowych" albo "Cóż to za radość tych uroczych istotek na widok tych drobiazgów. Miałbyś wiele przyjemności, widząc, jak biegali od jednej rzeczy do drugiej, podskakując ciągle. Nie przestajemy wspominać Cię, jesteś ustawicznie przedmiotem naszych rozmów“.
Emigracyjna gwiazdka była zwykle nostalgiczna i smutna, ale nie zawsze, bo oto w Wigilię 1836r. spotkali się wielcy Polacy z okazji imienin Adama Mickiewicza – Chopin, Mickiewicz, Julian Ursyn Niemcewicz… "Stary Julian opowiadał nam, dzieciakom, czasy Czteroletniego Sejmu. Nieporównany Chopin grał, śpiewał, improwizował i tak wszyscy grą jego i serdeczną zabawą byli zajęci, że nikt nie widział zorzy północnej, co nam przez pół godziny przyświecała" – wspominał Mickiewicz.
W rodzinie Chopina Boże Narodzenie obchodzone było niezwykle uroczyście. W salonie ustawiano drzewko, nowy zwyczaj przejęty przez rodziny polskie katolickie od Niemców ewangelików. W rogach jadalni pojawiały się snopy niemłóconego zboża, a pod śnieżnobiały obrus wkładano siano. Przy stole matka przełamywała się opłatkiem zlepionym miodem – najpierw z ojcem, później z dziećmi. Wieczerza składała się z dwunastu potraw, a biesiadnicy znajdowali pod obrusem jakiś podarunek. Po kolacji przechodzono do salonu i zaczynało się śpiewanie kolęd, trwające do północy. Następnie rodzina szła na Pasterkę do kościoła Wizytek.
Chopin na całe życie zapamięta owe wigilijne wieczory. Później na emigracji przypomni sobie melodię „Lulajże Jezuniu“ – kolędy-kołysanki, nuconej przez matkę. Stanie się ona częścią Scherza h-moll.
Wigilia 1849 roku była smutna. Po śmierci Chopina Ludwika, jego siostra, po uporządkowaniu spraw związanych ze śmiercią brata, z powodu śnieżyc i mrozów wróciła do Warszawy dopiero po święcie Trzech Króli.
Przywiozła rodzinnemu miastu nieco spóźniony, ale niezwykły podarunek świąteczny – serce brata, przewiezione przez pilnie strzeżoną przez celników i policję rosyjską granicę.
W drugi dzień świąt Bożego Narodzenia będziemy mieli okazję posłuchać nie tylko muzyki Chopina, ale po raz pierwszy najpiękniejszych wierszy o Chopinie, ze słynnym "Fortepianem Chopina" Norwida. Wiersze przedstawi znany i lubiany aktor Stanisław Wojciech Malec. Muzykę Chopina zagra równie znany kompozytor i pianista – Jarosław Gołembiowski.
Przed występem udało mi się porozmawiać ze Stanisławem Wojciechem Malcem.
Wieczór poezji o Chopinie połączony z jego muzyką to zupełnie nowa propozycja na kończący się Rok Chopinowski. Tego jeszcze nie było w Chicago! Skąd zatem ten pomysł?
– „Niedocieczony“ wątek z niedoszłego programu o Chopinie stał się początkiem do przygotowania wieczoru „Wigilia z Chopinem“. Produkcja programu została wstrzymana, ale pozostały wiersze o Chopinie. Są tak piękne, że pomyślałem wtedy, iż warto je wzbogacić o inne utwory i w świątecznej atmosferze przedstawić w formie recitalu poetyckiego o Chopinie.
Poezja Chopina i jego muzyka w drugi dzień świąt ma dodatkowy i niezwykły wymiar dla nas, emigrantów, spędzających Boże Narodzenie poza ojczyzną.
Oczywiście – fakt, że program odbędzie się w taki dzień, nie jest bez przyczyny. Strofy tej poezji podczas Swiąt zabrzmią szczególnie, ponieważ święta dla każdego Polaka to rzecz niezwykle uczuciowa. To coś bardzo intymnego, coś, co zamknięte w sercu staje się tym naszym marzeniem, naszym największym pragnieniem. Muzyka Chopina i poeci tego okresu otwierają nam możliwość ogromnych przeżyć, a równocześnie dają nam poczucie więzi z domem, z modlitwą, z Polską.
Tym zawsze wyróżniamy się od innych nacji w przeżywaniu świąt Bożego Narodzenia, które dla dorosłych są powrotem do wspomnień, do dzieciństwa, a jak do dzieciństwa to do mamy, bo mama to baza naszej pamięci. Są powrotem do rodziców, czyli do domu, do stołu wigilinego, do gwiazdki, do kolęd, do choinki.
Jako emigranci w tym jesteśmy podobni do siebie. Te same emocje, te same przeżycia i te same przemyślenia. Stąd też Chopin, który połowę życia spędził poza ojczyzną i który cały czas tęsknił za nią. Jego zawarta w muzyce tęsknota jest nam bliska, bo to są też i nasze tęsknoty.
Czym się kierowałeś w wyborze wierszy?
Przede wszystkim wybrałem te, w których mowa jest o Chopinie, o jego muzyce, o jego namiętnym szukaniu dźwięków przypominających mu Polskę, od radosnych mazurków poprzez fantazje, nokturny, preludia do burzliwych, pełnych namiętności bohaterskich polonezów. Te wspaniałe dźwięki starałem się zharmonizować ze strofami poezji polskiej, a z owej harmonii stworzyć dla gości „Wigilii z Chopinem“ niezapomniane przeżycia.
Zaprosiłeś znakomitego muzyka. Jak przebiega współpraca aktora i pianisty?
Poezja i muzyka dają wiele możliwości interpretacji. Do współpracy z radością zaprosiłem Jarosława Gołembiowskiego – kompozytora, pianistę i pedagoga, który w wielu wypadkach inspiruje mnie do jeszcze ciekawszych interpretacji utworów poetyckich, dodajmy niebagatelnych, bo takich autorów, jak Norwid, Gałczyński, Oppman, Broniewski, a także fragmentu pamiętników Szpilmana, na podstawie których Polański nakręcił "Pianistę".
Wiersze, które usłyszymy, są nie tylko o Chopinie, są o nas, o naszym życiu, problemach, namiętnościach. Taki np. "Fortepian Chopina" Norwida jest jakby bryłą naszych emocjonalnych przemyśleń. Z kolei "Kolęda" Chotomskiej swoją niezwykłą prostotą przenosi nas w nasze marzenia, w czas dzieciństwa. Proza Szpilmana daje chropowato-bolesną dramatyczność zachowań ludzkich w warunkach ekstremalnych i mówi o sile muzyki Chopina i sile muzyki w ogóle.
Wreszcie znajdzie się też zupełnie współczesna poetycka refleksja Janusza Kopcia o Chopinie, zrodzona pod wpływem wizyty autora na cmentarzu Pere Lachaise, gdzie pochowany jest kompozytor.
Zapraszam Państwa z całą moją szczerą życzliwością do przyjścia na „Wigilię z Chopinem“. Będzie to nasze – wykonawców i Państwa – opłatkowe życzenie. Będziemy się dzielić strofami poezji i muzyki polskiej, życząc sobie radości, szczęścia i ludzkiego ciepła.
Dziękuję za rozmowę i za ten piękny podarunek – Chopin pod choinkę.
Joanna Kmieć
Program "Wigilia z Chopinem", zostanie przedstawiony pod patronatem Chicago Chopin Society w niedzielę 26 grudnia o godz. 6 wieczorem w Art Gallery Kafe – 127 Front St. w Wood Dale, tel: (630) 766-7425. Można też dzwonić do Chicago Chopin Society: (773) 262-9699.
