O Mironie Białoszewskim w Nowym Jorku

(Nowy Jork) – Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku we współpracy z The Poetry Project at St. Mark’s Church i magazynem Aufgabe prezentuje "Sól Struktury" – dwa wieczory poświęcone twórczości Mirona Białoszewskiego – najważniejszego polskiego przedstawiciela nurtu poezji eksperymentalnej. 

• W poniedziałek 19 kwietnia o godz. 8 wiecz. w legendarnym Poetry Project at St. Mark’s Church poezje Białoszewskiego, fragmenty Kabaretu Kici Koci, Pamiętnika z Powstania Warszawskiego oraz Donosów rzeczywistości zaprezentują poeci amerykańscy: Peter Gizzi, Lisa Jarnot, Joan Retallack, Corina Copp, Paolo Javier i Eugene Ostashevsky, oraz Edwin Frank − wydawca New York Review of Books Classics Series. 

Będą oni także czytać utwory innych polskich poetów z najnowszego wydania magazynu Aufgabe, poświęconego w części polskiej poezji eksperymentalnej. Twórczość Białoszewskiego przybliży profesor Harvardu Joanna Niżynska.

• We wtorek 20 kwietnia o 10 wieczorem w Nuyorican Poets Cafe odbędzie się projekcja filmu Andrzeja Barańskiego Parę osób, mały czas w reż. Andrzeja Barańskiego (2005). W dramacie psychologicznym o przyjaźni Białoszewskiego z jego niewidomą sekretarką Jadwigą Stanczakową występują: Krystyna Janda – która dostała za tę rolę Nagrodę dla Najlepszej Aktorki w Gdyni – i Andrzej Hudziak – za swoją rolę nagrodzony w Karlowych Warach.

Miron Białoszewski był jednym z największych powojennych pisarzy polskich, uznanym za czołowego innowatora języka poetyckiego. Jego dzieła obejmują figlarne, eksperymentalne wiersze i sztuki teatralne oraz niekonwencjonalne formy prozatorskie, odzwierciedlające puls codziennego życia. Jego pisarstwo jest wielkim wyzwaniem dla tłumaczy i dlatego, poza garstką wierszy opublikowanych w antologii Czesława Miłosza Powojenna Poezja Polska, po angielsku ukazały się tylko jeden tomik wierszy i słynny Pamiętnik z Powstania Warszawskiego. Te niskonakładowe wydawnictwa są w USA białymi krukami. 

A jednak zainteresowanie wśród znawców istnieje: w ankiecie pisma The Quarterly Conversation, w której zapytano o dzieła, które powinny zostać przetłumaczone na język angielski, na Białoszewskiego wskazał poeta i redaktor Ilya Kaminsky. Nowy (9) numer literackiego pisma Aufgabe pod red. Marca Tardiego, jest ogromnym krokiem do przybliżenia twórczości pisarza Amerykanom. 

Fragmenty, które zostaną zaprezentowane podczas wieczoru, są szczególnie znaczące w jego twórczości: wydany w 1970 r. Pamiętnik z Powstania Warszawskiego stał się od razu pozycją kontrowersyjną jako książka unikająca patosu, próba odbrązowienia wizji powstania; Kabaret Kici Koci jest mieszaniną monologów, krótkich scen dramatycznych, lirycznych i humorystycznych piosenek, opisujących rzeczywis-tość stanu wojennego z perspektywy przeciętnego człowieka. Szara, smutna codzienność, kolejki, bieda czy skradziona parasolka stają się tak samo ważne, jak sytuacja polityczna, w której się wydarzyły.

Najnowsze wydanie magazynu Aufgabe zawiera wiele nowych przekładów Białoszewskiego oraz esej o nim Kacpra Bartczaka, a także wiersze młodych poetów reprezentujących innowatorską, eksperymentalną tradycję poezji polskiej, m.in. Andrzeja Sosnowskiego, Miłosza Biedrzyckiego, Ewy Chruściel i Anety Kamińskiej.

Inf.: Agata Grenda, tel. (212) 239-7300 w. 3009 lub a.grenda@PolishCulture -NYC.org

•         •         •

Miron Białoszewski (1922-1983) urodził się w Warszawie i mieszkał w niej przez całe życie. Gdy wybuchła wojna, kończył gimnazjum. Maturę zdał na tajnych kompletach, przez rok studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Po upadku Powstania Warszawskiego został wywieziony do Niemiec na roboty przymusowe. Po powrocie kontynuował studia na polonistyce, pracował jako sortownik listów na poczcie i reporter.

W 1955 r. wraz z Ludwikiem Heringiem i Ludmiłą Murawską w mieszkaniu Lecha Emfazego Stefańskiego założył eksperymentalny Teatr na Tarczyńskiej, nazwany później Teatrem Osobnym. Działał on do 1963 roku.

Debiutem Białoszewskiego był wydany w 1956 r. tomik poezji Obroty rzeczy. Autora próbowano zaliczyć do debiutującego wówczas Pokolenia Nowoczesności (m.in. Herbert), jednak pisarz skutecznie wymknął się wszelkim próbom klasyfikacji. Pierwszy tomik przyniósł poecie duży rozgłos, ale wywołał dezorientację krytyki. Podobnie było z następnymi: Rachunek zaściankowy (1959), Mylne wzruszenia (1961), Było i było (1965). Sytuacja zmieniła się po wydaniu Pamiętnika z powstania warszawskiego (1970), za który Białoszewski dostał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia.

W 1973 opublikował komplet utworów dramatycznych z lat 1955-63 pt. Teatr Osobny, a następnie tomy prozy: Donosy rzeczywistości (1973), Szumy, zlepy, ciągi (1976) i Zawał (1977) oraz kolejny zbiór poetycki Odczepić się (1978). W 1980 r. otrzymał nagrodę literacką miasta Warszawy.

W roku 1980 wydał tom prozy i poezji Rozkurz i zdążył jeszcze złożyć ostatni tom poezji wydany pośmiertnie w 1985 r. Oho. W 1988 r. pojawił się tomik: Obmapywanie Europy.Aaameryka.OStatnie wiersze, obejmujący dziennikowo-pamiętnikarskie relacje z podróży wokół Europy na statku Stefan Batory i z wyprawy za ocean oraz ostatnie utwory powstałe krótko przed śmiercią w sanatorium w Aninie, gdzie autor przebywał po drugim zawale. Białoszewski umarł w Warszawie 17 czerwca 1983 roku. W 1991 wydano Konstancin – w pierwotnym zamyśle ostatnią część Zawału, a w 2009 Chamowo jako kolejną część.

(Informacja prasowa)