"Architektura pamięci" - Muzeum Sztuki w Łodzi

Czy pamięć historyczna jest stała? Każde kolejne obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej są gorącym testem współczesności, z powracającymi wciąż kwestiami obecności, unikania i uznawania win.  Architektura jest szczególnym nośnikiem historii, tworzącym struktury przestrzeni, władzy i pamięci. 

„Architektura pamięci” to projekt sztuki video, w którym czterej artyści – Mirosław Bałka, Yael Bartana (Izrael), Deimantas Narkevicius (Litwa) i Marcel Odenbach (Niemcy) – odnoszą się do problemu miejsc naznaczonych historią – budynków, pomników i innych milczących świadków dramatycznych wydarzeń ostatnich 70 lat.

Spotkanie czterech artys-tycznych indywidualności z czterech krajów, których historia została szczególnie naznaczona piętnem tragedii XX wieku, zainicjował Marcel Odenbach wraz z Instytutem Goethego w Warszawie. Punktem wyjścia dla pracy niemieckiego artysty „Krążąc wkoło” („Im Kreisen drehen”) stał się pomnik na Majdanku, zaprojektowany przez Wiktora Tołkina w 25. rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Lublinie. Ogromna czasza z prochami góruje nad obozem koncentracyjnym. Kamera wnika w zaułki pomnika, przyprawiając widza o nudności i przypominając, jak niewygodnym doświadczeniem jest odwiedzanie tego typu miejsc. Jednocześnie z ust dwóch chłopców, przypadkowych bohaterów filmu, pada proste pytanie: czy gdy znikną prochy, zniknie również i pamięć?

Mirosław Bałka korzysta z zapisów kamer przemysłowych, które miały zarejestrować wizytę kardynała Josepha Ratzingera w Auschwitz, przed objęciem pontyfikatu papieskiego jako Benedykt XVI. Nie jest to jednak jednoznaczne – tajemnicza osobistość jadąca czarnym audi HBE F144, otoczonym chmarą ochroniarzy, ani na moment nie opuszcza samochodu. Bałka bez żadnego komentarza pozostawia widza z refleksjami na temat przeszłości Benedykta XVI, tak bardzo różnej od przeszłości stawiającego opór nazistowskiemu reżimowi Jana Pawła II.

Yael Bartana filmem “Mur i wieża” (“Wall and Tower”) kontynuuje swoją opowieść o relacjach polsko-żydowskich. Symboliczne wezwanie do powrotu do Polski Żydów wymordowanych w czasie II wojny światowej, tych, którzy wyemigrowali po wojnie do Izraela i tych zmuszonych do wyjazdu w 1968 roku, jest zobrazowane realnym przedsięwzięciem budowy kibucu na Muranowie w Warszawie (vis-à-vis Pomnika Bohaterów Getta Warszawskiego). Scenografia polityczna akcji osiedleń, w ramach warszawskiej instalacji architektonicznej, ma współczesne dramatyczne odniesienie do konfliktu izraelsko-arabskiego. Z drugiej strony godło polskie i izraelskie zostaje złożone w Murze i wieży w całość – w pojednawczym geście.

Film „W nieznane” („Into the Unknown”) Deimantasa Narkeviciusa to kolaż propagandowych nagrań wytwórni DEFA, pokazujących życie po wschodniej stronie muru berlińskiego. Artysta w dowolny sposób tnie sceny i miesza ścieżki dźwiękowe, tworząc całość, która ma przywrócić „egzystencjonalną wagę” tym zbanalizowanym przedstawieniom. 

Wystawa była prezentowana już w CAC (Wilno, Litwa), a po pobycie w Łodzi zostanie pokazana w Hartware MedienKunstVerein (Dortmund, Niemcy). W drugiej połowie roku planowane jest wydanie publikacji naukowej związanej z tematem wystawy. Wszystkie filmy zostały stworzone specjalnie na potrzeby wystawy. Przed wernisażem odbędzie się spotkanie i dyskusja z artystami.

Wystawa, której kuratorem jest Maria Morzuch, będzie otwarta od 16 marca do 23 maja w ms2, ul. Więc-kowskiego 36.

(Informacja prasowa)

–––––––––––––––––––

Dziennik Związkowy jest sponsorem medialnym Muzeum Sztuki w Łodzi.