Będzie walka o restytucję mienia

Jak poinformowano podczas konferencji prasowej w Nowym Jorku ruszył i nabiera rozpędu projekt, którego skrót nazwy układa się w słowo: HEART (serce). Pełna nazwa to: Holocaust Era Asset Restitution Taskforce czyli Grupa Zadaniowa Restytucji Mienia Okresu Holocaustu. Centrum projektu mieści się w Milwaukee w stanie Wisconsin.

Ogłoszenie tej inicjatywy realizowanej przez czołową amerykańską firmą prawniczą A.B. Data specjalizującą się w pozwach zbiorowych w roszczeniach wobec banków szwajcarskich, latami przetrzymujących i i obracającychi środkami zgładzonych klientów, ma pełne poparcie   rządu Izraela i Agencji Żydowskiej na Rzecz Izraela, nastąpiło 1 maja br. w Dniu Pamięci Holoc austu, a zrobił to oficjalnie premier Benjamin Netanjahu.

Problem mienia żydowskich ofiar Holocaustu jest żelaznym tematem poruszanym w rozmowach z Polska przez izraelskich dyplomatów, żydowskie organizacje międzynarodowe i przez rząd Stanów Zjednoczonych.

W Nowym Jorku media zapoznali ze szczegółami  Projektu HEART  Bobby Brown, jego dyrektor wykonawczy, Misha Galperin, prezydent Agencji Żydowskiej ds. Międzynarodowych oraz przewodniczący Rady Dyrektrów Agencji Żydowskiej James Tisch. Swoje przesłania wideo skierowali także premier Benjamin Netanjahu, prezydent Agencji Żydowskiej, znany polityk izraealski, a wczaśniej słynny radziecki dysydent Natan Szaranski oraz był sekratarz stanu USA by Lawrence Eagleburger.

„Nigdy więcej cichej dyplomacji – oto nasza filozofia” – powiedział Bobby Brown. Dodał , że lata rozmów i negocjacji w sprawie restytucji mienia z państwami Europy Wschodniej nie tylko nie przyniosło dotąd oczekiwanych rezultatów, a sfrustrowało jedynie ocalałych z horroru zagłady, ich rodziny oraz samych negocjatorów próbujących znaleźć porozumienie z rządami byłego bloku wschodniego.

„Jeżeli nie nagłośnimy tej sprawy, nie da się niczego osiągnąć. Tylko przeniesienie jej do sfery publicznej daje szansę realnego sukcesu […] Media zapewne upublicznią temat i zadadzą rządom parę trudnych pytań” – mówił Brown.

Jego zdaniem zaowocować mogą jedynie te działania, które staną się przyczyną społecznych protestów. „Jeśli nie rozdmuchamy tej sprawy, niczego nie uda się osiągnąć”, powiedział Brown.

Projekt HEART jest dwufazowy. Pierwsza faza to stworzenie bazy danych zawierającej roszczenia ocalałych ofiar Holocaustu i ich spadkobierców. Druga – zawierającej wykaz całości mienia żydowskiego pozostawionego w Europie Wschodniej. Grupa planuje utworzenie biur w Waszyngtonie i Brukseli, gdy bazy danych będą kompletne.

Rozpoczyna się właśnie budowanie bazy danych roszczeniowych. W tym celu HEART zainicjowało szeroką kampanię. Do organizacji żydowskich na całym świecie przekazane zostały pakiety informacyjne, a w największych mediach w Stanach Zjednoczonych (m.in. w New York Times, Washington Post, CNN, NBC) umieszczono reklamy akcji. Na nowojorskim Times Square co pół godziny wyświetlana jest na gigantycznym ekranie informująca o akcji wiadomość wideo. Promocja finansowana jest przez anonimowego darczyńcę, o którym mówi się, że posiada bardzo bliskie ososbiste i rodzinne doświadczenie ze zbrodnią hitlerowskiego ludobójstwa Żydów.

Sama akcja stwarza także potencjalną możliwość złożenia ogromnej ilości pozwów przeciw rządom krajów, które nie chcą negocjować zadośćuczynienia czy zwrotu zagrabionego mienia ofiar Holokaustu. Taki jedna scenariusz Bobby Brown uważa za ostateczność i nie jest przekonanany co jego skuteczności. Pozew taki mógłby mieć znaczenie bardziej jako środek nacisku niż działanie zmierzające bezpośrednio do uzyskania odszkodowań.

„Zaczniemy pukać do drzwi – nie tylko rządów, ale także grup opozycyjnych i organizacji nieżydowskich” – mówi Brown dodając, że należy przede wszystkim uświadamiać skalę zjawiska i moralnego zła, jaki niesie.

Projektem HEART kieruje na bieżąco z siedziby głównej w Milwaukee w stanie Wisconsin jego dyrektor administracyjna Anya Verkhovskaya, znana m.in. ze współpracy ze Stevenem Spielbergiem w słynnym programie dokumentowania filmowego świadectw ocalałych z Holocsuatu, a także z walki z bankami szwajcarskimi. Teraz koordunuje ona pracę całobobowego centrum informacji operującego w 17 językach, w tym polskim.

– Zainteresowanie przerosło nasze najśmielsze oczekiwania. Reakcja jest niebywała. Nie nadążamy z wysyłaniem kwestionariuszy do osób zainteresowanych uczestnictwem w Projekcie HEART. Wysłalismy już ponad 40 tysięcy formularzy wniosków, a telefony dosłownie się urywają… – mówi nam.

Projekt HEART oraz nowe strategia operowania w sferze publicznej, a nie „cichej dyplomacji” może zapewne budzić pewne obawy ze strony dotąd i od lat działajacych organizacji  zajmujacych sie restytucja zagrabionego mienia. Jeden z weteranów negocjacji w tej sprawie prowadzonych pod egidą Organizacji Restytucji Mienia Żydowskiego (WJRO) pragnący zachować anonimowość, mówi: „Jako osoby, który przeżyły Holocaust i znają polskie realia, preferowaliśmy negocjacje z polskimi władzami z ogromnym otwarciem na ich argumentację i próbami zrozumienia sytuacji. Wielokrotonie otrzymywaliśmy zapewnienia i kolejne terminy ustawowych regulacji mających zapaść w Sejmie. Osobiście czynił to np. w lutym 2007 roku w Nowym Jorku premier Donald Tusk zapewniając, że taka ustawa zostanie przyjęta do października tegoż roku. Kiedy upadały kolejne terminy, a w końcu usłyszeliśmy, że prace nad ustawą zostają przewane, poczuliśmy się po prostu… przegrani . Napotkaliśmy falę krytycyzmu. Z niego wyrasta m.in. aktualny projekt”.

Rozmówca przypomina, że negocjacje, które mają na celu skłonić państwa Europy Wschodniej do przyjęcia prawnych regulacji restytucyjnych nabrały impetu po konferencji w Pradze w 2009 roku. Na spotkaniu wszystkie 46 państw uczestniczących uznało za słuszne zapewnienie odszkodowań za mienie żydowskie z czasów nazistowskich. Nie osiągnięto jednak porozumienia, a prowadzone po konferencji negocjacje z Polską nie przyniosły żadnych rezultatów, a ich ostateczne fiasko ogłosił szef polskiej dyplomacji Radek Sikorski.

Link do polskiej strony internetowej Projekty HEART:

http://www.heartwebsite.org/default.aspx?cc=pl-PL

Patryk Małecki, Nowy Jork