Położone są w południowej Polsce, przy granicy z Czechami, w centrum Kotliny Jeleniogórskiej otoczonej przez cztery pasma górskie: Karkonosze, Izery, Góry Kaczawskie oraz Rudawy Janowickie na wysokości 350 m n.p.m. Tamtejszy klimat charakteryzuje się dużym rocznym nasłonecznieniem. Od XIV wieku do roku 1945 były własnością rodziny Schaffgotschów. Prawa miejskie uzyskały w 1935 roku. Od spalenia się zamku Chojnik, w XVII wieku, cieplicki pałac stał się główną rezydencja rodu Schaffgotschów.
W roku 1945 roku miasto zostało włączone do Polski. Rok później wprowadzono urzędowo nazwę Cieplice Śląskie Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Warmbrunn. 2 lipca 1976 roku Cieplice zostały włączone do Jeleniej Góry.
Uzdrowisko Cieplice kontynuuje dziś wielowiekową tradycję wykorzystania naturalnych surowców w terapii. Leczenie prowadzone jest tam nieprzerwanie od roku 1281, tym samym cieplicki kurort jest najstarszym uzdrowiskiem w Polsce.
Okoliczności powstania Cieplic skryte są w mrokach przeszłości. Legenda opowiada jednak, że wzięły początek od dworku myśliwskiego wzniesionego przy źródłach, których woda uzdrowiła jelenia zranionego przez księcia śląskiego Bolesława.
Cieplice były wcześniej oddzielną miejscowością, której poświadczone historycznie początki sięgają XIII wieku. Już wtedy znane były tamtejsze ciepłe źródła. Od nich też miejscowość wzięła nazwę – zarówno w języku niemieckim – Bad Warmbrunn (Villa Warmbrona 1288), łacińskim – Callidus fons (1281r.) jak i polskim – Cheplewode (1318 r.).
O miejscowości z ciepłymi źródłami świadczy też najstarszy zachowany dokument z roku 1281. Tamtejszy książę Bernard podarował zakonowi Joannitów opiekującemu się chorymi źródła i okolicę. W pobliskiej wsi Malinnik wznieśli oni następnie, w roku 1288, gościniec dla chorych.
Nie są następnie znane okoliczności odejścia Joannitów z Cieplic. Ich nowym właścicielem, w II połowie XIV wieku, kiedy cały Śląsk należał już do Korony Czeskiej, został Gotsche Schoff, rycerz na usługach księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II. W rękach jego potomków, Schaffgotschów, miejscowość pozostawała przez następne stulecia. Protoplasta tego znakomitego rodu oddał cystersom sprowadzonym z Krzeszowa, w roku 1403, jedno z dwóch znanych źródeł. Od tej pory zarówno Schaffgotschowie jak i zakonnicy prowadzili tam działalność leczniczą.
Już w wieku XVI do Cieplickiego Zdroju licznie przybywali kuracjusze z całej Rzeszy, a nawet z Polski. Wraz z Królestwem Czeskim, w roku 1526, Cieplice weszły w skład monarchii habsburskiej.
Druga połowa XVII wieku to okres częstych kuracji znakomitych osobistości z Polski. Związane to było zapewne z „ambasadorowaniem” Christopha Leopolda Schaffgotscha na dworze polskim. Jego gośćmi byli m. in.: kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł (1653), kasztelan wieluński Zygmunt Radziwiłł (1677) i prymas Michał Radziejowski (1692). Najznakomitszym gościem w Cieplicach była królowa polska Marysieńka Sobieska, która bawiła tam z całym niemal swoim dworem w roku 1687. Jej wizyta na długo zapadła w pamięć ciepliczanom.
W XVII i XVIII wieku kurort zasłynął także ze szlifierni szkła. Od roku 1741 Cieplice znalazły się w granicach państwa pruskiego. Przełom wieków XVIII i XIX przyniósł wizyty wielu znakomitych gości. Byli wśród nich Johann Wolfgang Goethe (1790), król pruski Fryderyk Wilhelm III z żoną (1800), John Quincy Adams późniejszy prezydent USA (1800), Hugo Kołłątaj (1792 i 1808), Józef Wybicki (1802) oraz Izabella Czartoryska (1816).
Po sekularyzacji dóbr cystersów Schaffgotschowie nabyli, w roku 1812, zdrój klasztorny. W ten sposób w ich rękach znalazło się całe uzdrowisko. Od II połowy XIX wieku wielką atrakcją Cieplic stały się zbiory Schaffgotschów. Należały do nich m. in.: biblioteka, zbrojownia oraz kolekcje etnograficzna i mineralogiczna. Największą sławą cieszył się jednak gabinet ornitologiczny uchodzący za największą prywatną kolekcję w Europie. W owym czasie z Cieplicami związanych było kilku wybitnych ornitologów: Ernst Luks oraz jego wychowankowie – Otto Finach, późniejszy podróżnik i kolonizator Papui Nowej Gwinei oraz Georg Martini. Również w połowie XIX wieku do cieplickich wód przyjeżdżały wybitne persony: literaci: Wincenty Pol i Kornel Ujejski (1847).
Cieplice słynęły także z dorocznego jarmarku zwanego „Tallsackmarkt”, podczas którego sprzedawano tam pierniki. Po II wojnie światowej rozproszono kolekcję Schaffgotschów, a uzdrowisko stopniowo traciło dawną renomę. Na szczęście w ostatnich latach Cieplice zaczęły powoli odzyskiwać należną im pozycję. Dzięki licznym inwestycjom miasta jak i spółki „Uzdrowisko Cieplice” kuracjusze mają teraz do dyspozycji nowoczesną bazę zabiegową, a cieplicka starówka odzyskała swój dawny blask.
Dziś Cieplice to jedno z najpopularniejszych uzdrowisk w Polsce. Największym skarbem Cieplic, któremu uzdrowisko zawdzięcza nie tylko swą nazwę, ale także renomę i uznanie w niemal całej Europie, są wody leczniczo-termalne. W Cieplicach występują słabo zmineralizowane wody fluorkowo-krzemowe. Temperatura wody dochodzi tam do 90 stopni Celsjusza, co czyni cieplickie źródła najgorętszymi w Polsce.
Rok 2010 był historycznym rokiem dla rozwoju cieplickiego kurortu. Miasto Jelenia Góra rozpoczęło budowę kompleksu basenów termalnych „termy cieplickie”, z których w przyszłości będą korzystać zarówno kuracjusze, goście jak i mieszkańcy Jeleniej Góry.
Zespół basenów termalnych wewnętrznych i zewnętrznych, zjeżdżalnie, gejzery i inne atrakcje zostaną oddane dla gości cieplickiego kurortu pod koniec bieżącego roku. Projekt współfinansowany jest ze środków unijnych. Całkowita wartość projektu zamyka się kwotą 4 mln zł, a rekomendowana kwota dofinansowania wyniesie 1,3 mln zł. Dzięki tej inwestycji zwiększy się wachlarz oferowanych usług zabiegowych, tym samym kuracjusze uzdrowiska będą mogli w szerszym zakresie korzystać z walorów unikatowej w skali kraju i Europy leczniczej wody termalnej.
Miasto Jelenia Góra, której dzielnicą są dziś Cieplice, rozpoczęło w tym roku również rewitalizację Parku Zdrojowego. Prace zostały już ukończone. Kuracjusze mogą teraz korzystać z zupełnie nowego oblicza Parku Zdrojowego.
Pobyt w uzdrowisku Cieplice umożliwia rozgrzewanie organizmu, leczenie wielu chorób oraz wchłanianie dobroczynnych składników wody od zewnątrz oraz od wewnątrz. Profile lecznicze uzdrowiska można podzielić na trzy podstawowe grupy: rehabilitację narządu ruchu, leczenie chorób układu moczowego oraz okulistykę.
Choroby układu moczowo-nerkowego leczone w Cieplicach to różnego rodzaju kamice i zapalenia. Zabiegi w Uzdrowisku Cieplice wspomagają też leczenie gruźlicy układu moczowego i nerek, a także gruczolaków i nowotworów gruczołu krokowego oraz wielu innych schorzeń.
W przypadku okulistyki, zabiegi obejmują leczenie przewlekłego zapalenia spojówek, stanów zapalnych rogówki i zespołu „suchego oka”, przewlekłego zapalenia błony naczyniowej oraz wielu innych schorzeń.
Odpoczywając w Cieplicach nie można też zapomnieć o tamtejszych zabytkach – o całym mieście, które jako ośrodek historyczny pochodzący z XVII-XIX wieku zasługuje na szczególna uwagę z uwzględnieniem architektury sakralnej: kościoła pw. św. Jana Chrzciciela z XVIII wieku, kościoła p.w. MB Nieustającej Pomocy z XIX wieku, świątyni ewangelickiej wzniesionej w latach 1774-1779 czy klasztoru cystersów przy ul. Cieplickiej z roku 1550.
Tekst i zdjęcia:
Leszek Wątróbski
