Profesor Dominik Pacyga już po raz ostatni na naszych łamach opowiada historię chicagowskiej Polonii. To ostatni odcinek, ale sięgnij do poprzednich i poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień prezentowaliśmy kolejny odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”. Niestety cykl dobiegł już końca z dzisiejszym artykułem.
W 1966 r. Polska obchodziła tysiąclecie swoich narodzin. Z tej okazji Polacy na całym świecie wzięli udział w uroczystościach o charakterze zarówno religijnym, jak i świeckim, a nierzadko też politycznym.
W Polsce obchody jubileuszowe miały miejsce 16 kwietnia – nie zabrakło muzyki organowej, głośnych kapel, przemówień i defilad wojskowych. W dawnej stolicy państwa, Gnieźnie, zarówno kościół katolicki, jak i komunistyczne władze postanowiły uczcić tę rocznicę. By nie wchodzić sobie w paradę, urządzono dwa oddzielne wydarzenia. Tuż po zakończeniu jednego rozpoczynało się drugie. Jubileuszowe liturgie katolickie poświęcone były przede wszystkim nawróceniu Mieszka, pierwszego chrześcijańskiego władcy Polski. Później tego samego dnia odbyła się uroczysta defilada wojskowa, której trasa omijała okolice katedry gnieźnieńskiej.
Persona non grata
Pomimo tymczasowego rozejmu, rywalizacji pomiędzy kościołem a reżimem komunistycznym nie było końca. Episkopat Polski zaprosił papieża oraz biskupów z pięćdziesięciu sześciu krajów do sanktuarium w Częstochowie na rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja, prawdziwie przełomowego dokumentu dla polskiej demokracji szlacheckiej. Władysław Gomułka, I sekretarz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, nie wyraził zgody na wizytę papieża Pawła VI w Polsce z okazji tysiąclecia chrztu. Powodem jego decyzji miała być „antypaństwowa” działalność prymasa Stefana Wyszyńskiego. Z kolei w Warszawie odpowiedni urząd odmówił wydania paszportu Wyszyńskiemu. Tym sposobem skutecznie uniemożliwiono jego podróż do Rzymu i Chicago, gdzie zaproszony został, by wziąć udział w uroczystościach planowanych na Soldier Field.
Jednak niektórym mieszkańcom Chicago udało się przedostać do Polski. Oficjalna pielgrzymka z Wietrznego Miasta wyruszyła 28 kwietnia. Pielgrzymi pokonali Atlantyk samolotem Scandinavian Airlines, który lądował w Kopenhadze. Ci, którym przyznano prawo wjazdu do Polski, wyruszyli stamtąd w dalszą drogę do Warszawy, podczas gdy reszta grupy zwiedzała inne miasta Europy. Wycieczka miała spotkać się w Rzymie.
Na czas obchodów tysiąclecia rząd komunistyczny złagodził zasady wydawania wiz.
[spacer color=”000000″ icon=”fa-music” style=”2″]
POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM
[spacer color=”000000″ icon=”fa-music” style=”2″]
Pusty tron
Choć milenium państwa polskiego świętowano w wielu miejscach Chicago i na jego przedmieściach, główne uroczystości miały miejsce 28 sierpnia 1966 na Soldier Field. Bramy stadionu otworzyć się miały o 4 po południu, dwie godziny przed przewidzianym rozpoczęciem wydarzenia. Mimo to wiele osób zebrało się wcześniej – niektórzy czekali nawet od godziny 11. Ponad 75 000 osób wzięło udział w czterogodzinnej ceremonii, zakończonej mszą świętą. Wydarzenie poprowadzili: kardynał Chicago John Cody, przedstawiciel kardynała Wyszyńskiego, biskup Władysław Rubin oraz dwudziestu trzech innych duchownych.
Całe Soldier Field przyozdobiono w tradycyjne polskie kolory. Od południowego wejścia aż po ustawiony pośrodku stadionu ołtarz rozciągał się czerwony dywan. Obok ołtarza znajdował się pusty tron, miejsce symbolicznie przeznaczone dla nieobecnego Wyszyńskiego.
Chicago mówi po polsku
Obchody rozpoczęto paradą, w której wzięło udział 2 500 osób przebranych w historyczne stroje narodowe. Mieszkańcy Chicago z Polski, Czech, Słowacji, Litwy, Ukrainy, Serbii i Łotwy uroczyście przemaszerowali dookoła stadionu. Wkrótce zebrane tłumy dołączyły do śpiewania polskiego hymnu i pieśni narodowych. Również nabożeństwo zostało odprawione po polsku – specjalnie na tę okazję kardynał Cody uczył się języka polskiego przez prawie rok. Duchowni, siostry zakonne i usadzeni niedaleko ołtarza goście honorowi pochylili czoła i uklękli wznosząc modlitwy.
Grupa aktorów przedstawiła najważniejsze wydarzenia z historii Polski przy akompaniamencie 1200-osobowego chóru. Po nabożeństwie odbyła się uroczysta procesja do wielkiego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, który znajdował się przy północnej krawędzi stadionu. Tam biskup Rubin odczytał wiadomość od Wyszyńskiego. Pisał on, że choć naród polski wiele wycierpiał, „lud pozostaje silny w wierze, a Bóg przepełni ich serca radością”.
Replika obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej
Gigantyczna replika obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, dar od parafii św. Józefa w Back of the Yards, została wykonana przez dwóch artystów z South Chicago, Richarda Sendzika i Jerome Krauskiego. Dzieło o wymiarach 9,5 m na 6 m składało się z dwudziestu paneli. Po uroczystości zostało przeniesione do domu macierzystego Matki Boskiej Triumfującej w Lemont, Illinois, należącego do Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Błogosławionej Kunegundy. Wielebny Alfred Abramowicz, przewodniczący Komitetu Obchodów Tysiąclecia Polski Chrześcijańskiej (Chicagoland Observance of Poland’s Millennium of Christianity Committee), zapowiedział, że po przeniesieniu obraz będzie udostępniony wiernym, którzy chcieliby pomodlić się o wstawiennictwo Matki Boskiej.
Koniec pewnej epoki
Podczas świętowania tysiąclecia Polski katolickiej społeczność polonijna w Chicago była świadkiem wielkich zmian, które prowadziły do gruntownego przekształcenia zarówno środowiska imigracji polskiej, jak i samego Wietrznego Miasta. Amerykanie pochodzenia polskiego coraz częściej przeprowadzali się na przedmieścia. Można powiedzieć, że obchody 1966 roku były ostatnim tchnieniem starej Polonii, przeobrażającej się wraz z Chicago.
Dominik A. Pacyga
Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.
