Profesor Dominik Pacyga opowiada historię chicagowskiej Polonii. Poznaj fascynujących ludzi, niezwykłe miejsca i wydarzenia związane z polskim Chicago. Co tydzień nowy odcinek – w poniedziałek jako podcast w radiu WPNA 103.1 FM, a w piątek – w weekendowym wydaniu „Dziennika Związkowego”.
Piątego stycznia 1916 roku w podmiejskim North Chicago, powiecie Lake w stanie Illinois urodził się Al Mazewski.
Od wczesnych lat życia przejawiał zdolności przywódcze. Już jako nastolatek zaangażował się w działalność Związku Narodowego Polskiego, a w latach 30. stał się częścią kierownictwa Rady 41.
W tym okresie głównie zajmował się organizacją zajęć i klubów dla młodzieży.
Był przewodniczącym Polskiego Klubu Uczniów w Lane Technical High School w Chicago, Towarzystwa Uczniów Polskich Chicago oraz Ligi Juniorów Polski i Ameryki, do której należeli wychowankowie siedemnastu różnych liceów.
W 1940 roku ukończył wydział prawa na DePaul University. Wkrótce po tym zgłosił się na ochotnika do wojska, by wziąć udział w amerykańskiej interwencji podczas II wojny światowej. Mazewski swoją służbę rozpoczął jako oficer wywiadu, a później zajął stanowisko zarządcy szpitala wojskowego.
Gdy opuszczał armię w 1946 roku, posiadał stopień majora.
W 1947 został wybrany na członka zarządu Związku Narodowego Polskiego, a cztery lata później raz jeszcze powtórzył ten sukces.
Choć zajęło to kolejne dwadzieścia lat, w roku 1967 Mazewski stał się prezesem ZNP. Funkcję tę pełnił pięć razy.
Niecały rok potem zdobył prezesurę innej organizacji – Kongresu Polonii Amerykańskiej.
Zajmując najwyższy urząd, zmodernizował działalność gospodarczą Związku Narodowego Polskiego oraz wprowadził nowe plany ubezpieczeniowe.
Chociaż pod jego przywództwem liczba członków ZNP spadła, aktywa organizacji znacznie przybrały na wartości – z 133 mln dol. w roku 1967 do 204 milionów dwadzieścia lat później. Wartość ubezpieczenia również wzrosła z 302 mln dol. do 516 mln dol.
Mazewski podjął również parę decyzji budzących kontrowersje. Między innymi zarządził zmianę trasy parady z okazji 3 maja – odbywała się już nie na północnym zachodzie Chicago, a w centrum miasta – oraz przeniósł siedzibę ZNP z Division Street do miejsca, w którym znajduje się obecnie, przy 6100 North Cicero Avenue.
Co więcej, w tym okresie Związek Narodowy Polski kupił rozgłośnię radiową (od 1987 znaną jako WPNA) i zwiększył dofinansowanie na swój organ – ,,Zgodę” oraz gazetę codzienną ,,Dziennik Związkowy”. Redakcja i styl obu wydawnictw uległy wkrótce gruntownym zmianom, by nadążyć za oczekiwaniami odbiorców.
[spacer color=”000000″ icon=”fa-music” style=”2″]
POSŁUCHAJ podkastu „Polish Chicago” Radia WPNA 103.1 FM
[spacer color=”000000″ icon=”fa-music” style=”2″]
W 1987 Mazewski otrzymał zgodę na zamknięcie Alliance College znajdującego się w Cambridge Springs w stanie Pennsylvania.
Umożliwiło to stworzenie stypendium naukowego Związku Narodowego Polskiego. Stypendium miało pomóc członkom ZPN w pokryciu kosztów studiów i z początku dysponowało sumą 75 tys. dol. rocznie. Do 2008 roku kwota ta wzrosła do 250 tys. dol.
Jako prezes Kongresu Polonii Amerykańskiej Mazewski postawił sobie zadanie zwrócenia uwagi Waszyngtonu na KPA oraz zbudowania realnej i konstruktywnej relacji z Białym Domem.
Nie obawiał się wykorzystać swoich politycznych koneksji (w szczególności z republikańskimi prezydentami – Nixonem, Fordem i Reaganem), by walczyć o wolność i niepodległość Polski.
W 1971 roku założył Fundację Charytatywną KPA. Jej celem była centralizacja i propagowanie działalności humanitarnej, która miała związek z Polonią.
W 1981 roku reżim warszawski podjął drastyczne kroki, by stłumić działanie Solidarności. Podczas kryzysu Fundacja Charytatywna wysłała do Polski żywność oraz leki o wartości ponad 130 milionów dolarów.
W Stanach Zjednoczonych Mazewski zwalczał wszelkie przejawy zniesławiania Polski oraz Polonii. Prowadził kampanię przeciwko powszechnym w wielu kręgach żartom o Polakach.
Był też inicjatorem dialogu pomiędzy Polakami i Żydami, którzy mieszkali w Stanach Zjednoczonych. Zachęcał do dyskutowania kwestii wspólnych dla obu społeczeństw – szczególnie tematu powracających napięć między tymi dwoma grupami etnicznymi.
Później zaczął działać w National Holocaust Memorial Commission.
Mazewski nieraz gościł polskich dygnitarzy kościoła katolickiego – w tym Karola Wojtyłę w latach 1976 oraz 1978, kiedy to dawny kardynał krakowski powrócił do Chicago jako papież Jan Paweł II.
W 1981 roku Mazewski przyjechał do Polski z okazji pogrzebu kardynała Wyszyńskiego – był pierwszym prezesem Kongresu Polonii Amerykańskiej, który odwiedził ten kraj. W trakcie swojego pobytu spotkał się z przewodniczącym Solidarności, Lechem Wałęsą.
Mazewski wspierał ruch solidarnościowy oraz udzielał się w obronie praw polskich robotników aż do swojej śmierci w 1988 roku.
Pozwolę sobie przytoczyć historię z życia wziętą. Mazewski osobiście zatrudnił mnie, bym zbadał temat ubóstwa i biedoty wśród polskiej imigracji Chicago w latach 70. Później za jego prośbą zająłem się kwestią polskiego środowiska na uniwersytetach medycznych i prawniczych w tym rejonie. Choć nasze poglądy polityczne często się różniły, otrzymałem od niego wiele wsparcia, będąc młodym studentem, a potem doktorantem. Mazewski był zawsze skłonny dyskutować o najbardziej palących sprawach i problemach Polonii.
Życzyłbym nam, by zarówno w Polonii, jak i Stanach Zjednoczonych, odnalazło się więcej autorytetów jego pokroju. Sam wiele zawdzięczam jemu oraz jego Fundacji Charytatywnej Kongresu Polonii Amerykańskiej.
Dominik A. Pacyga
Imigrant w trzecim pokoleniu, urodził się w Chicago w 1949 roku. Profesor historii (emerytowany w 2017 r.) w Columbia College w Chicago. Studia doktorskie ukończył w 1981 roku na Uniwersytecie Illinois w Chicago. Jest autorem i współautorem sześciu książek poświęconych historii Chicago i chicagowskiej Polonii, m.in. “Slaughterhouse: Chicago’s Union Stock Yard and the World It Made” (2015), “Chicago: A Biography” (2009) i “Polish Immigrants and Industrial Chicago” (1991, 2001). Obecnie pracuje nad książką “Polish Chicago”. Laureat nagród Oskara Haleckiego i Mieczysława Haimana przyznawanej przez Polish American Historical Association oraz nagrody Catholic Book Award. Profesor wizytujący na uniwersytetach: Chicagowskim, Illinois i Oksfordzkim. W latach 2013-14 wykładał w Instytucie Studiów Amerykańskich i Polskiej Diaspory na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Współpracuje z wieloma muzeami, instytucjami pomocowymi i organizacjami etnicznymi w celu zachowania i prezentowania historii.
Tłum. i oprac.: Aleksander Kołłajtis
Na zdjęciu głównym:
Od lewej: Helen Szymanowicz, Al Mazewski, kongresman Frank Annunzio i Tom Tully podczas polonijnej parady, 1976 r. fot.James S. Parker Collection/Special Collections and University Archives, University of Illinois at Chicago Library
