Kiedy w końcu XIX wieku pierwsi Polacy wyruszyli z przeludnionej parafii św. Stanisława Kostki, aby osiedlić się w dzielnicy Avondale, były tam pola i głębokie szuwary. Za grupą czterdziestu rodzin podążył ksiądz Wincenty Barzyński, aby stworzyć dla nich duszpasterstwo. Drewniany kościółek pod wezwaniem św. Jacka stanął w miejscu, które dziś jest zbiegiem ulic Milwaukee i Central Park, i najbardziej rozpoznawalnym znakiem obecności Polaków w Wietrznym Mieście.
Założoną w 1894 r. parafię objęli księża ze zgromadzenia zmartwychwstańców, a działająca od początku szkoła została powierzona siostrom nazaretankom. Polonia w Avondale szybko się rozrastała i mały kościół przestawał wystarczać. W 1902 roku w parafii było już 400 rodzin. U zbiegu ulic Wolfram i Lawndale zbudowano duży, murowany budynek szkolny, na którego piętrze mieścił się tymczasowy kościół, poświęcony w 1906 roku, kiedy parafia liczyła już ponad 700 rodzin. Obok powstało zaplecze dla księży i zakonnic oraz inne budynki. Budowę obecnego kościoła na 2000 siedzących miejsc rozpoczęto w roku 1918, a ukończono w 1921. Poświęcił go podczas uroczystej mszy św. arcybiskup George Mundelein.
Kościół, zaprojektowany przez zespół architektów Worthmann & Steinbach w stylu neorenesansowym na planie krzyża łacińskiego, jest zbudowany z cegły i zdobiony elementami kamiennymi. W oknach widnieją wykonane w Monachium wspaniałe witraże. Przez dziesięciolecia przybywało dekoracji, malowideł oraz miejsc modlitwy i adoracji, jak kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej ufundowana w 1969 r. z okazji 75-lecia parafii. Przedmiotem dyskusji w środowisku polonijnym stał się plafon pod kopułą świątyni, na którym wśród wielkich postaci Kościoła znalazł się ówczesny długoletni proboszcz – ks. Michał Osuch. Odlane z brązu monumentalne drzwi frontowe są dziełem wybitnego polskiego rzeźbiarza Czesława Dźwigaja.
Wraz z parafią rozwijała się polska dzielnica, której nieoficjalna nazwa Jackowo jest wciąż żywa i znana nawet wśród Polaków w kraju. Liczne sklepy, warsztaty rzemieślnicze, restauracje i banki ułatwiały życie i przyciągały kolejnych polskich imigrantów, zwiększających liczbę parafian św. Jacka.
Wielkim dniem w historii parafii był 30 listopada 2003 roku, kiedy kościół pod wezwaniem św. Jacka otrzymał status bazyliki mniejszej. Blisko ołtarza znajdują się symbole tej godności – towarzyszący procesjom dzwon i parasol w barwach papieskich, symbolizujący chronienie wiernych.
[blockquote style=”4″]Dawniej na msze przychodziło 8–9 tys. wiernych, teraz około 5,5 tysiąca. To wciąż dużo…[/blockquote]
Jak wspomina proboszcz ks. Stanisław Jankowski – związany z parafią od dzieciństwa, kiedy był ministrantem – okres Solidarności i odzyskiwania niepodległości Polski sprawił, że wiele rodzin zaczęło opuszczać Avondale. Jedni wracali do kraju, inni przenosili się na przedmieścia. Najmocniej odczuwalnym momentem załamania polskich parafii był krach finansowy, kiedy wyjechało bardzo wielu ludzi. Dawniej na msze przychodziło 8–9 tys. wiernych, teraz około 5,5 tysiąca. To wciąż dużo. W soboty i niedziele odprawianych jest 9 mszy św., w tym 5 po polsku i 4 po angielsku.
Do dzielnicy wprowadza się wielu młodych ludzi, również Amerykanów. Przychodzą do kościoła, chcą być we wspólnocie. Zmienia się też skład parafian ze względu na miejsce urodzenia, a zatem język. Większość dzieci jest już tu urodzona, więc polski jest dla uczniów polskiej szkoły drugim językiem. „Staramy się przekazać dzieciom i młodzieży wartości z duszpasterstwa polskiego. Taką próbą, którą podejmujemy teraz, jest Oaza Dzieci Bożych” – mówi ksiądz. Działa też formacja małżeńsko-rodzinna dla rodziców.
Księża szukają nowych duszpasterskich propozycji i słuchają, co wierni mówią o swoich potrzebach. W przeprowadzonej ostatnio ankiecie parafianie zgłaszali m.in. propozycje dotyczące studium biblijnego i poradnictwa rodzinnego. Mówiono o poszukiwaniu innego człowieka, o potrzebie prawdziwych przyjaźni we wspólnocie modlitwy i działania.
Parafia organizuje wyjazdy młodzieży z rodzicami na rekolekcje, na wspólny obóz, gdzie nie ma internetu ani telewizji, więc trzeba zdać się na siebie i tworzyć coś nowego. W czasie wakacji odbywają się w Wisconsin wyjazdowe rekolekcje dla dzieci, a przez cały rok młodzież bierze udział w comiesięcznych spotkaniach w grupach formacyjnych.
Parafianie służą swoją wiedzą i doświadczeniem w poradnictwie rodzinnym, angażują się też jako katecheci w parafii. Rodzice i dzieci uczestniczą w zespołach muzycznych, i to nie tylko rodziny mieszkające na Jackowie, ale i przyjeżdżające – z Norridge, Palatine, Niles, Des Plaines.
Siostry misjonarki Chrystusa Króla pomagają w katechezie, a siostra Marta prowadzi dom samotnej matki. Jednak dwa piętra domu sióstr są niewykorzystane. Jest projekt stworzenia tam domu rekolekcyjnego i pokoi dla osób przyjeżdżających z innych miejscowości. Mówi się o domu pielgrzyma, a także o miejscu pierwszego pobytu dla przyjezdnych z Polski.
W sali parafialnej w każdą środę o siódmej wieczorem odbywają się spotkania uzależnionych młodych ludzi z terapeutą, niektórzy nawet biorą w nich udział przez Skype. A bezdomni i głodni mogą zawsze znaleźć miejsce przy stole i umyć się w dziennym ośrodku pomocy „Brama Łazarza”, czynnym codziennie w godz. 10.00–12.00 i 15.00–18.00.
Zamknięcie istniejącej od 120 lat polskiej szkoły parafialnej ksiądz Jankowski traktuje jako przerwę w jej działalności i przyznaje, że budynek wymaga gruntownego remontu. „Może to dobrze, że mury szkoły trochę odpoczną. Chcielibyśmy je podreperować i w lepszym stanie oddać potem do użytku. Już prowadzimy rozmowy na szczeblu diecezjalnym z naszym biskupem; chcemy wiedzieć, czy szkoła mogłaby być otwarta po pewnym czasie, gdyby się sama finansowała” – konkluduje ksiądz proboszcz.
Tymczasem jej zamknięcie nie wpływa na tętniące aktywnością życie parafii, która mimo iż nie ma tak polskiego jak niegdyś otoczenia, nadal pozostaje pulsującym punktem Polonii na mapie Chicago.
Krystyna Cygielska
Kościół jest otwarty codziennie od godz. 5.30 do 20.00. Rozkład mszy św. i inne informacje o parafii można znaleźć na stronie internetowej bazylikaswietegojacka.org
Zdjęcia: arch. Bazyliki św. Jacka, Krystyna Cygielska
