W wieku 100 lat w Waszyngtonie zmarł amerykański strateg polskiego pochodzenia generał Edward Rowny. Podczas swojej kariery walczył na frontach w Europie, Korei oraz Wietnamie; był doradcą pięciu prezydentów USA.
Gen. Rowny zmarł w niedzielę w Waszyngtonie. O jego śmierci poinformowała w poniedziałek na swojej stronie internetowej organizacja pozarządowa The Fund for American Studies.
„Doradca pięciu amerykańskich prezydentów, który pomógł wygrać zimną wojnę” – pisze o nim we wtorkowym artykule redakcyjnym „Wall Street Journal”. Dziennik zaznacza również, że „ironią historii jest, że gen. Rowny zmarł w przeddzień ogłoszenia przez prezydenta USA Donalda Trumpa strategii bezpieczeństwa narodowego”.
Edward Rowny urodził się w Baltimore w stanie Maryland 3 kwietnia 1917 roku. Studiował inżynierię w elitarnej akademii wojskowej w West Point oraz stosunki międzynarodowe na Uniwersytecie Yale. Tytuł doktora w dziedzinie stosunków międzynarodowych otrzymał na Uniwersytecie Amerykańskim (American University) w Waszyngtonie.
Rowny dowodził oddziałami amerykańskiej piechoty podczas II wojny światowej (na froncie włoskim), podczas wojny koreańskiej i wojny w Wietnamie.
Podczas wojny koreańskiej pracował w sztabie legendarnego amerykańskiego stratega gen. Douglasa McArthura. W czasie wojny wietnamskiej był pomysłodawcą zastosowania śmigłowców, dawniej stosowanych wyłącznie jako środek transportu, także jako maszyn bojowych.
To właśnie dlatego gen. Rowny, w nawiązaniu do dokonań innego wielkiego Polaka, Kazimierza Pułaskiego, „ojca amerykańskiej kawalerii”, jest nazywany „ojcem amerykańskiej kawalerii powietrznej”.
W okresie rządów w Białym Domu prezydentów Richarda Nixona, Geralda Forda i Jimmy’ego Cartera gen. Rowny był reprezentantem Stanów Zjednoczonych w negocjacjach rozbrojeniowych ze Związkiem Sowieckim o redukcji strategicznych broni nuklearnych SALT (Strategic Arms Limitation Talks). Negocjacje te zaowocowały podpisaniem w 1972 roku porozumienia o redukcji rakiet balistycznych ABM.
W 1979 roku gen. Rowny zrezygnował z funkcji głównego negocjatora porozumień rozbrojeniowych w proteście przeciw podpisaniu przez Jimmy’ego Cartera układu SALT II. Uważał, że układ ten osłabi obronność Stanów Zjednoczonych.
Rowny powrócił do roli negocjatora rozbrojeniowego w czasach rządów w Białym Domu republikańskiego prezydenta Ronalda Reagana (1981-1989). W randze ambasadora był negocjatorem układu START, a po wyborze Reagana na drugą kadencję został mianowany specjalnym reprezentantem Stanów Zjednoczonych w negocjacjach rozbrojeniowych.
Prezydent Reagan, doceniając zasługi gen. Rowny’ego dla bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych, nadał mu wysokie odznaczenie Presidential Citizen Medal. Medal gen. Rowny’ego został wykonany z tytanu pochodzącego z przetopionej sowieckiej rakiety międzykontynentalnej SS-18. Jest na nim inskrypcja: „Rowny był jednym z głównych architektów pokoju opartego na sile”.
Po przejściu na emeryturę gen. Rowny był pomysłodawcą i jednym z założycieli organizacji American Polish Advisory Council (APAC – Amerykańsko-Polska Rada Doradcza). Był prezesem tej ponadpartyjnej organizacji zrzeszającej Amerykanów polskiego pochodzenia.
Gen. Rowny stworzył fundusz stypendialny imienia Ignacego Paderewskiego dla polskiej młodzieży pragnącej studiować za granicą, a w 1992 roku odegrał kluczową rolę w przeniesieniu prochów Paderewskiego – wielkiego męża stanu i pianisty – z Cmentarza Narodowego w Arlington pod Waszyngtonem do Polski. (PAP)
