Czas, by przedstawić pomysły na ocalenie polskiej diaspory przed asymilacją – apeluje Waldemar Biniecki i prezentuje swoje poglądy i propozycje dotyczące zmiany pozycji i postawy Polaków mieszkających za granicami kraju. Zaprasza też wszystkich chętnych do rzeczowej dyskusji.
Skąd się biorą emigranci? Odpowiedź jest bardzo prosta: wyjeżdżają z kraju za chlebem. To dziewiętnastowieczne odniesienie nie zmieniło się tak bardzo w nowych realiach. Co zrobić, by emigrantów zatrzymać? Odpowiedź na to pytanie również jest bardzo prosta i należy ją mocno podkreślić: tylko silna i dostatnia Polska zatrzyma emigrację.
Mieszkam w Stanach już 14 lat i cały czas zbieram moje obserwacje na temat społeczeństwa amerykańskiego i polskiej diaspory. Jednym z moich odkryć jest to, że Amerykanie liczą się głównie ze społeczeństwami bogatymi i silnymi. Dlatego Francja, Wielka Brytania, Niemcy, a nawet Chiny budzą u nich respekt i szacunek, a takie wartości jak „za wolność waszą i naszą” można odłożyć na półkę historii. XXI wiek to zupełnie inna era, pozbawiona charyzmatycznych przywódców, w której liczy się tylko prosty rachunek ekonomiczny.
Tyle tytułem wstępu. Przejdę więc szybko do meritum sprawy, a mianowicie do polskiej diaspory, która przy sprawnej polityce zagranicznej mogłaby stać się jej efektywną grupą wpływu na politykę krajów, które Polacy zamieszkują. Jednakże musimy mieć na tę kwestię jakiś sensowny i zintegrowany pomysł, a nie dostrzegam takiego pomysłu w pracy z Polonią ani w USA, ani w innych zakątkach świata, w których mieszkają Polacy. Dlaczego? Bo Polonii brakuje charyzmatycznych liderów i pomysłów na to, co taka grupa miałaby robić. Polska diaspora jest, tak jak polskie społeczeństwo w kraju, podzielona, i tak naprawdę trzeba zacząć od początku budowanie polskich społeczności na świecie.
Od krótkiej diagnozy przejdźmy do pomysłów. Jak wykreować nowych liderów dla polskiej diaspory?
- Cel działania takiego przedsięwzięcia powinien być jasno określony: chcemy pomóc nam samym i naszym dzieciom, chcemy promować polską kulturę, język, polski biznes i naukę. Pragniemy jako Polacy żyjący poza Polską mieć wpływ na politykę kraju, w którym mieszkamy.
- Należy stworzyć przy którymś z uniwersytetów (w kraju zamieszkania danej grupy) szkołę polonijnych liderów oraz wspomóc ją programem zewnętrznym (outreach). Model powinien posiadać aspekt dwujęzykowy: język polski i język danego kraju. Załóżmy, że dany uniwersytet posiada katedrę języka polskiego – program ten mógłby być rozszerzony poprzez komponent online z kursami języka polskiego, polskiej historii i elementami budowy polskiej diaspory. Ponadto wyobraźmy sobie dodatkowego konsultanta, który działa w terenie, pomagając budować polską grupę w danym kraju zamieszkania. Nie byłby to pracownik polskiego konsulatu, co umożliwiałoby mu działanie w oderwaniu od płaszczyzny politycznej.
- Należy ufundować dla najlepszych studentów stypendium na studia z zakresu budowania społeczności lokalnej i umiejętności przywódczych (stypendia muszą być obwarowane jasnymi formami prawnymi, które mówią o pracy dla polskiej społeczności).
- Ważne jest wspieranie idei działania dla społeczności lokalnej poprzez ustanowienie nagród za promowanie polskiego dziedzictwa narodowego ze szczególnym uwzględnieniem działań ponad podziałami politycznymi.
- Działania takie powinny być objęte bezpłatnym patronatem mediów polonijnych z profesjonalną kampanią marketingową.
- Wreszcie może stać już polskie państwo na profesjonalną organizację rządową, która nie tylko uczyłaby języka polskiego na Wschodzie, ale zajmowała się szkoleniem i budowaniem lokalnych społeczności dla globalnej polskiej diaspory.
Przykładowe cele dla grup polonijnych na świecie
Istotą działalności jakiejkolwiek organizacji jest dobry i efektywny plan działania. Musi on wynikać z potrzeb grupy. Programowi musi towarzyszyć także wyraźna wizja. Idealnie byłoby, gdyby projekty czy spotkania odbywały się w dwóch językach. Jeśli chcemy mieć polską organizację lub przedsięwzięcie, to musimy zrozumieć, że język polski nie może być zmarginalizowany bądź wręcz wyrugowany z takiego działania! Efekty działań takich projektów nie mogą mieć charakteru lokalnego. W dobie globalizacji ważne jest, aby działania podejmowane w kraju zamieszkania Polaków żyły nie tylko lokalnie. W dobie mediów społecznościowych stają się projektami globalnymi, dlatego muszą być dwujęzyczne. Ważne jest wręcz angażowanie w polskie projekty za granicą polskich polityków i liderów Polonii z innych krajów.
Posługiwanie się językiem lokalnym przy rezygnacji z języka polskiego jest historycznym błędem. Czas, aby media polonijne zaczęły promować akulturację w szerszym znaczeniu. Przez dekady mówiono nam, aby się asymilować i nawet przy zmierzchu tej polityki ciągle brakuje nam nowego podejścia do polityki społecznej zakładającej wdrażanie akulturacji. Panie i Panowie redaktorzy: czas na zmiany – to wasze zadanie. Akulturacja uczy funkcjonowania naszej grupy w kulturze i języku kraju zamieszkania i umacnia funkcjonowanie i promowanie naszego języka w kraju zamieszkania. Liderzy polskiej diaspory i dyplomacji powinni więc używać dwóch języków, komunikując się ze społecznością w kraju zamieszkania Polaków. Instytucje, które mienią się jako polskie, a nie używają języka polskiego i lekceważą kontakty z Polską, skazane są na przegraną.
A więc: nie musimy się modlić po angielsku w amerykańskim kościele – możemy zawsze mieć z sobą polską książeczkę do nabożeństwa. Jeśli przeciętny Amerykanin może powiedzieć Brzeziński, to można go nauczyć wymowy naszego nazwiska. Więc nie Rick, tylko Rysiu. Nie Tom, tylko Tomek. Nie Binieki, tylko Biniecki. Korzystajmy z polskich tłumaczy w oficjalnych instytucjach, nie dlatego, że nie znamy angielskiego, tylko dlatego, że mamy do tego prawo. Domagajmy się usług w naszym języku. Zwłaszcza w takich miejscach jak Chicago. To bowiem generuje większą ilość miejsc pracy dla naszych rodaków.
- Polityka lokalna
Zamiast narzekać na Polonię, że ta nie głosuje na przykład w amerykańskich wyborach, trzeba ją edukować i intensywnie szkolić. Przestańmy siedzieć za biurkiem i zacznijmy spotykać się z Polakami w kościołach, klubach i na spotkaniach organizacyjnych. Ważne jest nakreślenie jasnych celów: kogo popieramy i dlaczego chcemy tam naszych kandydatów, jak i zebranie grupy woluntariuszy i przeszkolenie ich do pracy. Warunkiem realizacji takiego programu jest porozumienie ponad podziałami. Nauczmy się wspierać polskich kandydatów niezależnie od tego czy są demokratami, republikanami, czy zwolennikami PO lub PiS. Nauczmy się także pracować z funkcjonującymi już lokalnymi politykami polskiego pochodzenia. Nawet jeśli są zasymilowani ciągle jest szansa pozyskania ich do wspólnego działania. Istotne jest również to, aby osoby duchowne włączyły się w nurt życia społecznego. Polski ksiądz w polskiej organizacji to najlepszy przykład budowania lokalnej społeczności, szczególnie na obczyźnie. Nie zamykajmy się tylko w parafiach, zachęcajmy wiernych do uczestnictwa w życiu społecznym. Historia polskiego kleru w USA jest tutaj najlepszą ilustracją. Takie wielkie postacie jak: ks. Leopold Moczygęba, ks. Józef Dąbrowski czy ks. Wacław Kruszka są doskonałymi wzorcami do naśladowania.
- Współpraca międzynarodowa pomiędzy Polską a krajem naszego zamieszkania
Idealnym rozwiązaniem jest rozwijanie współpracy na poziomie miast siostrzanych. Dobrym przykładem może być współpraca Warszawy i Chicago, ale ważniejsze są kontakty na poziomie mniejszych miast. Nawiązując takie kontakty, powinniśmy doprowadzić do podpisania umów o współpracy i jednocześnie znaleźć lokalnego lidera, najlepiej osobę, która nie jest Polakiem ani nie posiada polskiego pochodzenia, ale jest autentycznie zaangażowana we współpracę z Polską. Ważne jest, aby projekt nie skończył się tylko na podpisaniu umowy. Musi on żyć i umieć przetrwać lokalne wybory i zmiany administracyjne. Rolą polskiej grupy jest stymulowanie tej współpracy również w takich trudnych momentach.
- Współpraca naukowa
W czerwcu tego roku miałem okazję być w delegacji profesorów z Kansas State University do Polski. Byłem odpowiedzialny za komunikację i logistykę w Polsce. Celem tej misji było przygotowanie programu (study abroad) dla studentów z KSU oraz nawiązanie kontaktów naukowych z polskimi naukowcami. Wiedza na amerykańskich uniwersytetach na temat Polski jest bardzo ograniczona. Udział międzynarodowych naukowców w ramach konferencji naukowych organizowanych w Polsce jest ciągle mały. Ciągle brak informacji na temat tego, co dzieje się w polskiej nauce. Misja, w której uczestniczyłem, dowiodła jednak czegoś ważnego: Polska posiada bardzo dużą ofertę naukową. Wydaje mi się, że nie potrafimy jej należycie wypromować. Istotną kwestią jest proces umiędzynaradawiania polskich uniwersytetów. Kochani, macie wielu specjalistów Polaków pracujących na zagranicznych uniwersytetach – rozpocznijcie z nimi współpracę.
- Współpraca gospodarcza
Tutaj sytuacja jest coraz lepsza. Istotą rozwoju tej sfery jest organizowanie się polonijnych biznesów w izby gospodarcze, organizowanie dla nich stałych szkoleń oraz prezentacji o biznesie w Polsce i jego możliwościach dla lokalnych biznesów w krajach zamieszkania. Ważne jest, aby te izby gospodarcze posiadały narzędzia promujące Polskę i polski biznes. Izby nie mogą zamykać się tylko w obrębie danej aglomeracji, powinny być otwarte na cały kraj, tworząc oddziały w innych miejscach.
- Akademia dla polskiej diaspory
Taki projekt mógłby powstać przy którymś z polskich uniwersytetów i mógłby funkcjonować w internecie na kilku poziomach dla młodszych dzieci, młodzieży i dorosłych. Program mógłby zawierać lekcje języka polskiego, polskiej kultury i historii i wiele innych, w zależności od potrzeb uczestników. Mógłby być projektem matką dla projektów funkcjonujących w innych krajach zamieszkiwanych przez Polaków. Mógłby również posiadać program dla liderów polskiej diaspory.
- Dokumentowanie historii polskiej diaspory
Jest to jeden z najważniejszych projektów, który nie znajduje zrozumienia już od dłuższego czasu. Od lat współpracuję z Kasią Murawską, która pisze o polskich bohaterach z terenu Wisconsin, Chicago i Michigan.Kasia pisze artykuły i książki, które wydaje w większości za własne pieniądze. Brak jest jednak jakiegoś narzędzia internetowego, gdzie można by publikować biogramy zasłużonych działaczy i bohaterów polskiej diaspory. Wiele źródeł, dokumentów historycznych, artefaktów trafia codziennie na śmietnik. Jako przykład można podać kolekcję Kwaśniewskiego (kliszy i zdjęć polskich emigrantów z lat 1920–30) uratowaną przez prof. Pieńkosia. Istotne jest, aby te artefakty znalazły właściwe miejsce. Zwiedzając Nowy Meksyk w jednym ze sklepów z antykami, wszedłem do pokoju, który wypełniony był wizerunkami polskich świętych. Były tam obrazy, figury, książki w języku polskim, w sumie ok. 300 artefaktów. Skąd to masz? – zapytałem właściciela. Z Milwaukee – odpowiedział.
Z kilkunastu wspaniałych kościołów w Milwaukee wybudowanych przez Polaków w ich użyciu jest tylko jeden. Najpiękniejsza polska bazylika św. Józefa jest całkowicie zasymilowana, a jej archiwa pleśnieją gdzieś w piwnicach, bo nikt nie potrafi ich odczytać – są napisane po polsku. Polscy historycy, czekamy na Was.
Zapraszam do kontaktu: waldekbiniecki.blogspot.com lub [email protected]
Waldemar Biniecki – urodzony w Bydgoszczy w 1962 r. W USA od 2000 r., żonaty z Susan (profesor na Kansas State University), syn Daniel Kazimierz ma 8 lat. Od 2010 r. jest prezesem KPA w Wisconsin. Obecnie członek założyciel KPA w Kansas i dyrektor rady doradczej Polish American Communication Initiative – PACI. Właściciel Biniecki Consulting, wykładowca w Kansas State University, działacz polonijny. Hobby – historia, podróże, technologia, polityka. Liberalny konserwatysta.
Źródło: Berry, J. W. (2005). Acculturation: Living successfully in two cultures. International Journal of Intercultural Relations.
Zdjęcie główne: Mapka przedstawia liczebność polskiej diaspory na świecie. Grafika pochodzi z wydanego przez MSZ „Atlasu polskiej obecności za granicą” fot.msz.gov.pl
