“Myślę, że najwyższa pora, żeby zmierzyć się z tym, jak postrzegani są Polacy i Polska w największym światowym mocarstwie.
Buddyści mówią, że człowiek żyje we śnie, niegłupio byłoby otworzyć przynajmniej jedno oko.”
Wojtek Sawa,
twórca projektu The Wall Speaks
• • •
W sobotę 10 listopada o godz. 5 po południu w ramach 24. Festiwalu Filmu Polskiego w Ameryce odbędzie się pokaz krótkich filmów dokumentalnych Wojtka Sawy, związanych z projektem The Wall Speaks.
„The Wall Speaks Project” dotyczy wizerunku Polski w Stanach Zjednoczonych; adresowany jest do Amerykanów, a w szczególności do młodzieży akademickiej.
Wychodzimy z założenia, że najbardziej istotnym i trwałym źródłem fałszywego obrazu Polaków była propaganda rozpowszechniana przez rządy Niemiec, Związku Sowieckiego, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych w okresie II wojny światowej. Jej skutki kształtują wizerunek Polski do dzisiaj.
Wypowiedź prezydenta Obamy o „polskich obozach zagłady”, a przedtem lekceważąca wypowiedź Gordona McGee, rektora największego amerykańskiego uniwersytetu Ohio State, który porównał niemożność porozumienia między wydziałami uniwersytetu do nieudolności polskiej armii, której oddziały strzelają do siebie, pokazują jak bardzo życzeniowe jest wyobrażenie Polaków na temat polskiego wizerunku w Stanach Zjednoczonych.
Czy przesadą byłoby twierdzić, że popularny mit o przyjaznym stosunku amerykańskiego społeczeństwa i sfer rządzących wobec Polski mija się z rzeczywistością? Boję się, że nie. Słowa-klucze kojarzące się w Stanach Zjednoczonych z Polakami to nie „Europejczyk, Chopin, spadkobierca wielowiekowej kultury”, ale „antysemita, nieudacznik, człowiek marginesu ledwie tknięty cywilizacją”. Przekonanie, że jesteśmy odbierani z sympatią, jest ciepłą kąpielą w ułudzie, samooszukiwaniem, które zawsze jest milsze niż konfrontacja z prawdą.
Trzeba pomieszkać w Stanach, poznać środowiska uczelniane, biznesowe i blue collar od Los Angeles po Nowy Jork, żeby odczuć to zjawisko. Co powoduje, że dla Amerykanów Polacy – w przeciwieństwie do Francuzów, Anglików, Niemców, ale także Czechów i Rosjan – nie są „cool”? Z jakiego powodu nie jesteśmy „sexy”? Dlaczego lepiej przemilczeć lub wyśmiać informacje o nas, niż je rozwinąć? W jaki sposób przyklejono nam „gębę”? Kto ma podjąć próbę jej odklejenia, My czy Oni?
Moi rodzice wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, kiedy miałem jedenaście lat. Gdy pojawiłem się w szkole, amerykańscy koledzy z piątej klasy poinformowali mnie, że dzieci w Polsce są odbierane rodzicom i wysyłane do obozów-internatów, gdzie poddawane są praniu mózgu. Kiedy rok później przyjechałem do Polski, dowiedziałem się od kolesi na podwórku, że biali Amerykanie nagminnie biją Murzynów na ulicach. Zmęczyłem się bezsilnością protestów. Odwoływanie się do własnych doświadczeń traktowane było jako produkt kapitalistycznej lub komunistycznej indoktrynacji.
Nowe pokolenia Amerykanów o polskich korzeniach buntują się przeciwko takiemu wizerunkowi i poszukują środków, które pozwalałaby go zmienić. Narasta potrzeba zapoznania i rozpowszechniania w szeroko pojętym społeczeństwie amerykańskim faktów dotyczących udziału Polski i Polaków w II wojnie światowej, wzrasta zainteresowanie takimi zjawiskami jak pakt Ribbentrop-Mołotow i wynikający z niego czwarty rozbiór Polski, decydujący udział polskich lotników w Bitwie o Anglię, uformowanie II Korpusu, walki na rozległych frontach alianckich, udział Polaków na froncie włoskim oraz w trakcie wyzwalania Holandii i Belgii, ogólne znaczenie oraz liczebność wojsk polskich (trzecia co do rozmiaru armia aliancka), pomoc niesiona Żydom przez Polaków, prawdziwe oblicze Powstania Warszawskiego, zdrada jałtańska Churchilla i Roosevelta.
Relacje świadków są wysoce wiarygodnym źródłem informacji historycznych dla Amerykanów. Cenią oni ludzkie, bezpośrednie opowieści, nasycone dramatyzmem, wieloznacznością i nieprzewidywalnością, a zarazem pozbawione propagandowej pompy i akademickiej sztywności.
„The Wall Speaks” konfrontuje wrogą nam propagandę z relacjami świadków poprzez interdyscyplinarne działania obejmujące filmy, instalacje plastyczne, muzeum wirtualne, konkurs i koncert kompozytorski, warsztaty i prelekcje, Facebook oraz You Tube.
„The Wall Speaks Project” jest realizowany przy poparciu m.in. Ministerstwa Spraw Zagranicznych, American Institute of Polish Culture, od ponad roku rozwijamy współpracę z naukowcami, artystami i studentami po obu stronach oceanu. Przygotowujemy wspólne wystawy z amerykańskimi uniwersytetami i muzeami, w tym z drugim co do wielkości muzeum holokaustu, Florida Holocaust Museum.
Temat jest ważny zarówno dla Polski i Polaków jak i Ameryki i Amerykanów.
Wojtek Sawa
