Druga debata prezydencka była dość nudna i nie przyniosła większych sensacji. Był w niej jednak moment niezwykly ważny, który ma dla mieszkańców kraju olbrzymie znaczenie. Zapytano mianowicie kandydatów o to, czy ochrona zdrowia powinna być prawem, odpowiedzialnością czy prywatną sprawą każdego człowieka. Udzielone odpowiedzi doskonale definiują filozoficzną przepaść między niczym nieskrępowanym i wolnym od wszelkiej regulacji kapitalizmem oraz tzw. kapitalizmem interwencyjnym, który zakłada, iż niektóre sfery życia publicznego wymagają rządowego nadzoru. Ten pierwszy kapitalizm właśnie przeżywa totalną klęskę, która rozgrywa się na naszych oczach, a obejmuje niemal wszystkie światowe giełdy. Ten drugi staje się z wolna coraz bardziej “strawny”, nawet w szeregach konserwatystów.
Wracając do pytania o ochronę zdrowia, John McCain stwierdził, że jest to odpowiedzialność, choć nie wyjaśnił czyja. Natomiast Barack Obama odpowiedział jednoznacznie, iż dostęp do ochrony zdrowia winien być prawem każdego człowieka. Ma rację, ale nie znaczy to, że senator z Illinois wygłosił jakiś rewolucyjny pogląd. Niemal wszystkie rozwinięte kraje Zachodu kierują się podobną zasadą, niezależnie od tego, czy jest ona obecna jako zapis konstytucyjny czy też została wprowadzona przez odpowiednie ustawodawstwo. To właśnie dlatego w krajach takich jak Kanada, Francja i Wielka Brytania istnieją sponsorowane przez rząd systemy opieki zdrowotnej. Tymczasem w najbogatszym kraju świata przez całe dekady jakakolwiek propozycja wprowadzenia podobnego systemu natychmiast prowokowała katastroficzne bajdurzenia o nieuchronnym nadejściu socjalizmu.
Czasy się mocno zmieniły. Reform amerykańskiego systemu opieki zdrowotnej raczej nie można się obecnie spodziewać, bo nie ma na to pieniędzy i nie będzie przez wiele jeszcze lat. Doszło jednak do zdecydowanej ewolucji poglądów na ten temat. W amerykańskiej konstytucji nie ma oczywiście żadnego zapisu o ochronie zdrowia. Nie zmienia to faktu, iż coraz częściej znawcy tego dokumentu zwracają uwagę na to, że powszechnie znana fraza o prawie do “life, liberty and the pursuit of happiness” może być z łatwością interpretowana jako mandat powszechnego ubezpieczenia medycznego.
Konstytucja gwarantuje podstawowe i “niezbywalne” swobody obywatelskie, które są podstawą amerykańskiej demokracji. Jeśli jednak mieszkaniec USA zapada na poważną chorobę i nie jest w stanie pozwolić sobie na skuteczne leczenie, lub leczenie takie doprowadza go do całkowitej ruiny finansowej, wszystkie te prawa nagle przestają mieć dla niego większe znaczenie. Czyż prawo do zdrowia nie jest częścią konstytucyjnie gwarantowanego prawa do życia? I czy brak dostępu do opieki medycznej nie przekreśla w znacznym stopniu wagi swobód obywatelskich?
Wszystko to było przez wiele lat ignorowane zarówno przez kolejne administracje waszyngtońskie jak i prawodawców Kongresu. Jednak w obliczu niemal całkowitego rozkładu “dzikiego” i często nieodpowiedzialnego kapitalizmu, filozofia rządzenia zmienia się. Zmieniają się również preferencje wyborców, co jasno wynika z wielu sondaży. Choć Amerykanie tradycyjnie traktują rząd federalny i jego prerogatywy z ogromnym sceptycyzmem i nie dowierzają zdolnościom władz federalnych do rozwiązywania poważnych problemów. Jednak w obecnej sytuacji niemal wszyscy zaczynają dochodzić do wniosku, że zadaniem rządu nie może być tylko i wyłącznie ochrona praworządności i obrona przez zagrożeniami z zewnątrz. Model ten zwany jest czasami “państwem w roli śpiącego policjanta”. Policjant został jednak dość brutalnie wyrwany ze snu i wezwany do działania. Czekają nas z pewnością czasu rządowego interwencjonizmu, niezależnie od tego, czy ktoś nazywa to socjalizmem czy też nie. A częścią tego interwencjonizmu z pewnością jest powszechne prawo do zdrowia.
Andrzej Heyduk
