Medycyna w pigułce
Nadeszła wiosna. Jest cieplej, dni są coraz dłuższe. Niestety większość z nas odczuwa zmęczenie, senność, brak energii, zaburzenia koncentracji, pogorszenie nastroju. Może to typowy po zimie spadek formy lub może skutek nadmiaru obowiązków, przepracowanie. Najczęściej właśnie w ten sposób tłumaczymy sobie złe samopoczucie. Jednak często bywa, że dolegliwości te nie ustępują nawet po urlopie. Coraz cześciej dokuczają nam bóle i zawroty głowy, mamy bladą cerę, łamią się nam paznokcie i wypadają włosy. Przyczyną tych kłopotów może być niedokrwistość – popularnie zwana anemią.
Anemia pojawia się wtedy, gdy we krwi znajduje się mało hemoglobiny i czerwonych ciałek krwi (erytrocytów). Najczęstszym powodem jej występowania jest niedobór żelaza (Fe). Pierwiastek ten bierze udział w produkcji czerwonych krwinek. Jest podstawowym sładnikiem zawartej w nim hemoglobiny, który ma za zadanie dostarczać tlen do wszystkich narządów. Kiedy więc go brakuje, organizm jest niedotleniony.
Powodem niedokrwistości z niedoboru żelaza mogą być utajone krwawienia z przewodu pokarmowego na skutek polipów, wrzodów żołądka, dwunastnicy, hemoroidów lub chorób nowotworowych.
Żelaza również brakuje wtedy, gdy jest nieprawidłowo przyswajane, np w wyniku celiakii, nadwrażliwego jelita, przewlekłych biegunek, po wycięciu części jelita lub żołądka. Żelaza może również brakować na skutek infekcji bakteryjnej lub wirusowej oraz przewlekłych chorób o charakterze zapalnym, np reumatologiczne zapalenie stawów. Niedokrwistość z niedoboru żelaza mogą też wywoływać niektóre leki stosowane w leczeniu chorób reumatycznych i nowotworowych.
Wiele kobiet cierpi na chroniczny niedobór żelaza wywołany menstruacjami. Niedokrwistość żywieniowa spowodowana jest spożyciem produktów wysoko przetworzonych, które na skutek procesów technologicznych utraciły witaminy i składniki mineralne. Istotną rolę odgrywa też nieodpowiedni dobór produktów, który może powodować zmniejszenie wchłaniania żelaza, pomimo jego wystarczającej ilości w diecie. Na deficyt żelaza narażone są osoby, które nie mają apetytu, są w okresie zwiększonego zapotrzebowania fizjologicznego (m.in szybkiego wzrostu, ciąży, po porodzie lub w czasie karmienie piersią), drastyczne diety odchudzające, wegetarianie jedzący jedynie produkty roślinne lub sportowcy uprawiający dyscypliny wytrzymałościowe.
Podstawą walki z anemią i niedoborem żelaza jest prawidłowa dieta.
Oto kilka pomocnych uwag na temat żywienia:
1. Spożywaj tylko produkty pełnowartościowe, które oprócz kalorii dostarczają również białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne. Należy pamiętać, że źródłem węglowodanów złożonych i wartościowego białka są produkty zbożowe wytworzone z całych ziaren (kasze) lub mąka grubego przemiału (ciemne pieczywo) oraz warzywa, zwłaszcza strączkowe.
2. Unikaj wyrobów cukierniczych, słodyczy, białego pieczywa i cukru.
3. Spożywaj więcej chudego mięsa, wątroby, chudych gatunków wędlin.
4. W każdym posiłku należy uwzględnić warzywa i owoce o dużej zawartości witaminy C. Zwiększa ona znacznie wchłanianie żelaza (nawet 2-3 krotnie). Dzienna ilość spożywanej witaminy C powinna wynosić co najmniej 150 mg. Najlepszym jej źródłem są: papryka czerwona, natka pietruszki, brokuły, pomidory, truskawki, czarne porzeczki, cytryny, aronia oraz soki owocowe, zwłaszcza pomarańczowy i grejpfrutowy.
4. Ogranicz picie kawy i herbaty. Zawierają one taniny, związki spowolniające wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Te napoje powinniśmy spożywać między posiłkami.
Zgodnie z normami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) o niedokrwistości mówimy wtedy, gdy zawartość hemoglobiny spada poniżej dolnej granicy normy.
Kobiety: poniżej 120g/l
Mężczyźni: poniżej 130g/l
Kobiet w ciąży: poniżej 110g/l
Dzieci do 6 roku życia: poniżej 110g/l
Dzieci między 6 – 14 rokiem życia: poniżej 120g/l
Największa zawartość żelaza występuje w poniżej podanych produktach (wyniki podano w mg/100g):
Wątroba wieprzowa 18,7
Wątroba wołowa 9,4
Fasola biała 6,9
Płatki owsiane 3,9
Wołowina, polędwica 3,1
Cielęcina, łopatka 2,9
Ilość żelaza w organizmie można łatwo ocenić poprzez badania krwi. Raz w roku zalecane jest takie badanie, które nazywa się morfologią.
W celu uzupełnienia niedoboru żelaza wystarczy używać ogólnie dostępne preparaty bez recepty. W przypadku ciężkich niedoborów potrzebne jest stosowanie silnych koncentratów żelaza, które są dostępne tylko na receptę lekarską.
Mówiący po polsku lekarz Aleksy Dobradin, MD z wieloletnią praktyką w Polsce i Ameryce. Były ordynator Oddziału Medycyny Ogólnej szpitala St. Mary of Nazareth w Chicago. Praktykujący pod adresem: 6422 W. Belmont Ave. Chicago, Illinois 60634 Tel. (773) 481-2504.
