Żeby zdrowym być
Dorota Feluś
Zaparcia należą do najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego obecnych czasów. W pewnym okresie życia cierpi na nie co druga kobieta i co czwarty mężczyzna. Nieleczone może doprowadzić do poważnych schorzeń jelita grubego, żylaków odbytu, a nawet chorób nowotworowych.
Kiedy występuje zaparcie
Nieprawdziwe jest powszechnie panujące przekonanie, że należy wypróżniać się raz dziennie. Częstotliwość defekacji (wydalania kału) jest u zdrowych ludzi różna. Za normę przyjmuje się oddawanie kału od trzech razy dziennie do trzech razy w tygodniu. Objawem zaparcia nie musi być wyłącznie zmniejszona częstotliwość oddawania kału. Inne mogące pojawić się przy tym schorzeniu symptomy to: twardy stolec, niepełne wypróżnienie, wzmożone i często bolące parcie, suchość. O schorzeniu może świadczyć nawet jeden z wyżej wymienionych symptomów.
Konsekwencje nieleczonych zaparć mogą być tragiczne, od poważnych schorzeń jelita grubego, hemoroidów po choroby nowotworowe. Obrazowo zaparcie można porównać do zapchania się domowej kanalizacji. Jeśli zator nie zostanie szybko usunięty, wszystko zaczyna gnić, a wokół unosi sie trudny do zniesienia fetor. Zapchanie kanalizacji na skalę miasta grozi wybuchem epidemii.
Przyczyny zaparć
Przyczyny zaparć dzieli się na czynnościowe i nawykowe.
Zaparcia czynnościowe są spowodowane zmianami nowotworowymi lub chorobami systemowymi, takimi jak: cukrzyca, mocznica, schorzenia endokrynologiczne (najczęściej niedoczynność tarczycy) i neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane, neopatie). Przyczyną może też być osłabienie mięśni brzusznych przy chorobach płuc, zmiana w budowie narządów układu pokarmowego, a także przyjmowanie niektórych leków (atropina i środki mające działanie atropinopodobne, środki narkotyczne, niektóre preparaty przeciwskurczowe, środki uspakajające oraz leki psychotropowe).
Zaparcia nawykowe, jak sama nazwa wskazuje, są wynikiem naszych własnych zaniedbań. Zaliczyć do nich należy w pierwszym rzędzie niewłaściwą dietę zdominowaną przez pokarmy ciężko strawne, tłuszcze zwierzęce, rafinowane węglowodany (biała mąka i cukier), które długo zalegają w żołądkach i jelitach. Bardzo niekorzystny jest poranny pośpiech. Często organizm domaga się opróżnienia rano zaraz po przebudzeniu, kiedy to jelito grube jest najaktywniejsze. Spiesząc się odkładamy wypróżnienie na później, hamując naturalny odruch. W rezultacie po pewnym czasie może on zaniknąć. Kolejnym negatywnym czynnikiem jest spożywanie posiłków na stojąco i w pośpiechu. W takim przypadku pokarm zostaje słabo pogryziony i przeżuty i organizm nie radzi sobie z jego trawieniem. Niedokładnie strawiony zalega w jelitach, nadmiernie fermentując. To utrudnia jego transport w jelitach i w konsekwencji jego wypróżnienie. Mówiąc o czynnikach prowadzących do zaparć nawykowych trzeba wspomnieć o czynniku psychogennym w postaci wstydu czy skrępowania. Ma on duży wpływ na funkcjonowanie tzw. wegetatywnego układu nerwowego, regulującego działanie organów wewnętrznych.
Profilaktyka
Ryzyko pojawienia się zaparć zdecydowanie zmniejsza, podobnie jak w przypadku i wielu innych schorzeń, profilaktyka. Jej główne wyznaczniki to: odpowiednia dieta, przyjmowanie dużej ilości płynów (około 2 litrów dziennie, najlepiej wody mineralnej i herbatek ziołowych), prawidłowy sen, wyrobienie nawyku wypróżniania się o tym samym czasie, dostateczna ilość ruchu fizycznego.
Jeśli chodzi o dietę, to powinna być ona bogata w produkty bogate w błonnik, a więc warzywa i owoce (najlepiej surowe i ze skórką), razowe pieczywo, zbożowe otręby, brązowy ryż i razowy makaron, kasze (gryczana, jęczmienna), produkty z sfermentowanego mleka (kefir, jogurt, maślanka). Dlaczego? Bo błonnik działa w przewodzie pokarmowym jak miotła, usuwając z niego resztki pokarmowe, zwiększa objętość stolca i ułatwia jego przechodzenie przez jelita, dzięki właściwości pochłaniania wody zmiękcza kał i ułatwia jego wydalanie. Zdaniem ekspertów, dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego każdy dorosły człowiek powinien przyjmować dziennie 27-45 gramów błonnika.
Pokarmy, które spowalniają wyprożnienie: borówka, czarna herbata, czekolada, białe pieczywo, produkty o lepkiej konsystencji takie jak: kaszki, kleiki, budyń.
Metody pomocne w likwidacji zaparć
Istnieje kilka sprawdzonych metod, które mogą pomóc w zlikwidowaniu zaparć, pod warunkiem, że te ostatnie nie są wywołane innymi chorobami. A oto one:
· namoczyć w wodzie wieczorem suszone owoce – śliwki, morele, figi – i rano wypić z nich wodę, dobrze jest również jeść wyżej wymienione owoce.
· wieczorem wlać łyżeczkę miodu do szklanki letniej wody i pić rano na czczo.
· pic rano kawę gotowaną.
· na śniadanie jeść dobrze rozgotowane płatki owsiane klasyczne (nie błyskawiczne!) z dodatkiem suszonych owoców.
· jeść produkty bogate w błonnik, w tym surowe owoce (jabłka, śliwki), warzywa (marchew), ziarna zbóż, pieczywo razowe.
· pić kefir
· pić szklankę letniej wody przegotowanej godzinę przed każdym posiłkiem.
· pić wodę mineralną z dużą zawartością magnezu (np. Muszynianka).
· przyjmować wapń z magnezem, witaminę B complex (zwłaszcza osoby znerwicowane) i błonnik (np. Metamucil), oczywiście w zalecanych przez lekarza ilościach.
· zażywać jak najwięcej ruchu, w tym długie spacery.
· zafundować sobie masaż (dobrze zdaje egzamin w tym przypadku refleksologia).
Jeśli zaparcia nie ustępują, należy zgłosić się do lekarza. Tylko on będzie w stanie zdiagnozować ich przyczynę i dobrać odpowiednie leczenie. Stosowanie środków przeczyszczających na własną rękę jest niewskazane.