Żeby zdrowym być
Dorota Feluś
W dzisiejszych czasach kobiety coraz dłużej zwlekają z poczęciem pierwszego dziecka, twierdząc, że w pierwszym rzędzie należy zrobić karierę i zadbać o zabezpieczenie finansowe, a dopiero potem pomyśleć o macierzyństwie. Z jednej strony daje to przyszłej matce większe poczucie bezpieczeństwa, z drugiej może stwarzać zagrożenie dla niej samej i jej potomka. Jednak, jak twierdzą eksperci, nie metryka matki jest najważniejsza. Równie ważny, a może nawet ważniejszy, jest jej stan zdrowia i emocji.
Definicja późnego macierzyństwa
Kryteria późnego macierzyństwa zmieniają się. Kiedyś dzieci rodziły nastolatki, potem twierdzono, że pierwsze dziecko należy urodzić przed 25. rokiem życia, a kobietę, która rodziła później, nazywano „starą pierwiastką”. Dziś umownie przyjmuje się, że o późnym macierzyństwie mówimy wtedy, gdy w chwili porodu kobieta ma 35 i więcej lat.
Zmiany w organizmie kobiety z punktu widzenia ginekologa
Z upływem czasu mamy coraz mniej komórek jajowych, tzw. oocytów (kobieta rodzi się z określoną ich ilością), a poza tym mogą być one coraz gorszej jakości. Po 30. roku życia coraz częściej występują cykle bezowulacyjne, czyli nawet jeżeli mamy miesiączki nie znaczy to, że pomiędzy nimi doszło do owulacji. W związku z tym szanse na zajście w ciążę zmniejszają się praktycznie z każdym miesiącem. Nie bez znaczenia na płodność mają występujące z wiekiem zmiany hormonalne różnego rodzaju, np. choroby tarczycy czy przysadki mózgowej. Innym niekorzystnym zjawiskiem, z jakim mamy do czynienia w związku z upływem lat, jest wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia u kobiety większej ilości nieleczonych stanów zapalnych, które mogą prowadzić do endometriozy, powstania zrostów, mięśniaków czy polipów. Rośnie też szansa pojawienia się w organizmie skutków chorób wenerycznych, z których część może przebiegać zupełnie bezobjawowo. Skutkiem takim mogą być nieodwracalne uszkodzenia jajowodów. Wszystko to będzie utrudniało zajście w ciążę.
Ryzyko matki, ryzyko dziecka
U starszych kobiet, zwłaszcza powyżej 40. roku życia, istnieje większe zagrożenie wysokim ciśnieniem krwi – szczególnie u tych z nadwagą, cukrzycą, a także chorobami układu krążenia. Ciąża może znacznie spotęgować te przypadłości – u kobiet z niekontrolowanym nadciśnieniem krwi może dojść nawet do zatoru mózgu czy pogorszenia funkcji nerek. Starsze matki są też bardziej narażone na ciążę pozamaciczną, przedwczesny poród, poronienie, a nawet na urodzenie martwego dziecka. Kobiety, które decydują się na macierzyństwo w późniejszym wieku, często mają problem z zajściem w ciążę i dlatego też poddają się różnym zabiegom mającym na celu ten problem wyeliminować (np. zabieg in vitro). W rezultacie tego u takich kobiet rośnie prawdopodobieństwo ciąży mnogiej, która już sama w sobie jest ciążą wysokiego ryzyka.
Jeżeli chodzi o dzieci kobiet starszych, to stosunkowo często przychodzą one na świat z małą wagą. Już samo to sprawia, że u dzieci tych mogą wystąpić większe komplikacje (np. różnego rodzaju malformacje) niż u dzieci z wagą normalną. Wraz z wiekiem matki wzrasta też ryzyko wystąpienia u dziecka anomalii chromosomowych. Najczęściej dochodzi do wystąpienia trisomii chromosomu 21, prowadzącej do rozwoju zespołu Downa. U dzieci kobiet rodzących po 45. roku życia, częściej niż u młodszych matek, mogą wystąpić wady wrodzone, głównie wady serca i przepuklina rozworu przełykowego.
Profilaktyka przedprokreacyjna
Kobieta, która decyduje się na macierzyństwo w starszym wieku, powinna się do tego zawczasu przygotować. Służy ku temu tzw. profilaktyka przedprokreacyjna. Podczas konsultacji potencjalna matka po 35. roku życia jest informowana, jak ciąża, która w pewnym sensie jest ciążą wysokiego ryzyka, będzie wyglądać, jakich reguł będzie musiała ona podczas jej trwania przestrzegać, a także o możliwości i rodzajach różnych testów, w tym amniocentezy. Lekarz szuka też czynników ryzyka i jeżeli je znajduje, to informuje przyszłą matkę, jak ryzyko maksymalnie obniżyć. Np. jeżeli okaże się, że w rodzinie przyszłej matki występuje cukrzyca, to kobieta jest testowana na tę chorobę. Nawet jeżeli u kobiety stwierdzony zostanie podwyższony poziom cukru, to może on zostać odpowiednio uregulowany przed zajściem w ciążę, jak i w jej trakcie. W przypadku istnienia genetycznych czynników ryzyka potencjalni rodzice są kierowani do genetyka, który oceni prawdopodobieństwo wystąpienia danej choroby u dziecka.
Gdy kobieta podejmie już decyzję o macierzyństwie, lekarz radzi jej, jak ma przygotować organizm do zajścia w ciążę. Przede wszystkim potencjalna matka powinna rzucić palenie – nałóg nikotynowy nie tylko zmniejsza szanse na poczęcie, ale zwiększa prawdopodobieństwo poronienia, a później wystąpienia większych komplikacji u dziecka. Ta, która ma nadwagę, powinna przed zajściem w ciążę stopniowo schudnąć – przy wejściu w ciążę z dużą nadwagą ryzyko komplikacji znacznie rośnie. Ważną rolę odgrywa zdrowa, pełnowartościowa dieta i ruch. Potwierdzone naukowo działanie zabezpieczające centralny układ nerwowy ma kwas foliowy – jego regularne przyjmowanie przed, jak i w czasie ciąży, może w bardzo dużym stopniu zmniejszyć ryzyko wystąpienia pewnych wad, w tym spina bifida (rozszczep kręgosłupa). Poza tym lekarz sprawdza, czy przyszła matka jest odporna na różyczkę i ospę wietrzną, tzn. czy chorowała na wymienione choroby. Jeżeli nie, to jest ona szczepiona. Zachorowanie już w czasie ciąży niesie duże ryzyko deformacji płodu.
Poród i połóg
U kobiet starszych akcja porodowa i sam poród przeciętnie trwają dłużej oraz wykazują nieznaczną tendencję do komplikacji niż u kobiet młodych. Przede wszystkim jest zwiększone prawdopodobieństwo cięcia cesarskiego – wynosi ono od 30 do 40% – oraz innych form ingerencji podczas porodu (jak np. użycie kleszczy). Może to być spowodowane problemem z rozwarciem szyjki macicy, co z kolei może być wynikiem zaburzenia kurczliwości macicy (w takim przypadku skurcze co prawda występują, ale nie są efektywne i w efekcie mogą prowadzić do zatrzymania rozwierania się szyjki). W tej grupie wiekowej zwiększone jest również prawdopodobieństwo tego, że kobieta będzie indukowana. Kolejną komplikacją związaną z wiekiem kobiety może być zwiększona częstotliwość łożyska przodującego i zwiększone prawdopodobieństwo odklejenia łożyska.
Jeśli chodzi o połóg, to jeżeli nie doszło do nadmiernej utraty krwi i komplikacji związanych z samym porodem, przebiega on normalnie.
Nie taki diabeł straszny
Kobieta po 35 roku życia i jej dziecko wcale nie są skazanie na poważne komplikacje. Te tak naprawdę zdarzają się rzadko. Dzięki odpowiedniej profilaktyce, dostępowi do informacji, odpowiedniemu prowadzeniu, większość ciąż w późniejszym wieku kończy się bez powikłań. Wyliczono, że spośród 4% dzieci urodzonych z wadami prawie połowa ma niewielkie defekty, które w niczym nie wpływają na jakość życia lub mogą być korygowane chirurgicznie. Zaburzenia chromosonalne stanowią zaledwie około 0,6% wad wrodzonych.
Co więcej, późne macierzyństwo ma swoje plusy. Małe dziecko często odmładza i nadaje życiu nowy sens. Dojrzała matka jest częściej bardziej świadoma i ma zazwyczaj więcej cierpliwości dla malucha oraz możliwości (bardziej ustabilizowana sytuacja finansowa i emocjonalna, więcej wolnego czasu), by skupić się na jego wychowaniu. Lekarze nie zachęcają bynajmniej do odkładania macierzyństwa na później, a już na pewno nie do 55. roku życia. Za wiek graniczny należy przyjąć 45 lat. Zdecydowanie lepiej jest zajść w ciążę, zwłaszcza po raz pierwszy, w młodszym wieku. Ale ciąży w wieku późniejszym nie należy się bać.
