W rozruchach na Haiti z powodu wysokich cen żywności zginęło sześć osób. Zajścia na tym tle wybuchają w innych częściach świata, w tym w Burkina Faso, Egipcie, Gwinei, Mauretanii, Meksyku, Maroko, Senagalu, Uzbekistanie, Jemenie itd.
Economist nazwał ten kryzys cichym tsunami. Pismo informuje, że w ub. roku cena pszenicy na Haiti wzrosła o 77%, a ryżu o 16%. Od stycznia tego roku ryż kosztuje o 141% więcej niż z końcem grudnia ub. roku.
Pracująca w charakterze sprzedawczyni matka z Port-au-Prince, Hermite Joseph, skarży się, że jej dzieci wyglądają jak wykałaczki. Jeszcze rok temu za $1.25 mogła kupić warzywa, trochę ryżu, torbę węgla i olej. Teraz za taką samą porcję ryżu niższej jakości musi zapłacić 65 centów. Torba węgla kosztuje 25 centów i olej tyle samo. Na warzywa już nie starcza. Za $1.25 może przygotować talerz ryżu dla jednego dziecka.
Dzieci są permanentnie niedożywione.
Kościół St. Claire w dzielnicy Tiplas Kazo pięć razy w tygodniu serwuje biednym dzieciom tysiąc posiłków. Dzieciaki w przedszkolnym wieku maszerują tu z miejscowości odległych od stolicy nawet o 5 mil. Ponieważ ceny ryżu, fasoli, mięsa, przypraw, oleju i propanu podskoczyły dramatycznie, to zmniejszono porcje, zwłaszcza, że na darmowe jedzenie zgłasza się coraz więcej dzieci. Dorosłym pozwalano na dokończenie tego, czego nie zjadły dzieci. Teraz resztki są bardzo skąpe. Ludzie odchodzą z kościelnej kuchni z pustym brzuchem.
W artykule opublikowanym 18 kwietnia New York Times pouczał Haiti, że musi usprawnić gospodarkę rolną, by zlikwidować problem głodu. Nie wspomniano jednak o jednej z głównych przyczyn tego stanu rzeczy, mianowicie, że międzynarodowe instytucje finansowe zniszczyły haitańskie uprawy ryżu, by stworzyć rynek dla subsydiowanego przez państwo ryżu z USA. Nie jest to jedyna przyczyna głodu na Haiti i w innych ubogich krajach, ale jedna z głównych.
Trzydzieści lat temu Haiti było w stanie zaspokoić prawie całe krajowe zapotrzebowanie na ryż.
W 1986 roku po obaleniu dyktatora Jean Claude „Baby Doc” Duvaliera Międzynarodowy Fundusz Walutowy udzielił Haiti $24.6 mln. pożyczki. Pieniądze były gwałtownie potrzebne, ponieważ przed ucieczką „Baby Doc” wyczyścił państwową kasę. W zamian za pożyczkę Haiti zostało zmuszone do redukcji ochronnych ceł na swój ryż, inne produkty rolne i pewne produkty przemysłowe, by otworzyć rynek na zagraniczną konkurencję.
Doktor Paul Farmer był w tym czasie na Haiti i obserwował, jak decyzje te podziałały na sytuację tego kraju. „W ciągu niespełna dwóch lat haitańscy farmerzy nie byli w stanie konkurować z tzw. „ryżem z Miami”. Lokalny rynek ryżowy załamał się z nadejściem subsydiowanego ryżu amerykańskiego, który zalał Haiti. Doszło do „wojny ryżowej”. Ludzie tracili życie.
Około roku 1987 na Haiti przysyłano tyle ryżu, że farmerom nie opłacało się uprawiać ziemi. Ludzie tracili zatrudnienie na wsiach i wyprowadzali się do miast.
Międzynarodowa społeczność biznesowa nadal nie była nasycona. W 1994 roku, za pomoc w powrocie na Haiti usuniętego przez juntę wojskową prezydenta Jean-Bertranda Aristidea, USA, Bank Światowy i MFW wymusiły na nim zgodę na jeszcze większe otwarcie rynku. Haiti jest najuboższym krajem zachodniej półkuli. Dlaczego i komu zależało na zniszczeniu ryżowego rynku tego małego państwa?
Haiti jest zdecydowanie biedne. US Agency for International Development (Amerykańska Agencja Międzynarodowego Rozwoju) podaje, że średnie, roczne dochody na głowę Haitańczyka wynoszą mniej niż 400 dolarów. 78% wydaje na życie mniej niż 2 dolary dziennie, a ponad połowa ludności utrzymuje się za niespełna 1 dolara. Mimo to Haiti stało się jednym z głównych importerów ryżu ze Stanów Zjednoczonych.
Ryż jest produktem silnie subsydiowanym przez rząd USA. W latach 1995–2006 na subsydia wydano $11 miliardów. Tylko jeden producent ryżu, Riceland Foods ze Stuttgartu w Arkansas, dostał w tym okresie $500 milionów w rządowych subsydiach.
Poza trzema różnymi subsydiami dla producentów ryżu w USA wprowadzono bariery celne na ryż od 3 do 24%. Zastosowano taki sam rodzaj ochrony, choć procentowo znacznie wyższy, jaki kazano wyeliminować Haiti, z fatalnymi dla tego kraju skutkami.
Ochrona amerykańskich producentów ryżu poszła jeszcze dalej. Od 2000 rząd federalny wypłacił $1.2 miliarda w subsydiach za zarzucenie uprawy ryżu. Washington Post podawał przykłady rozdzielania subsydiów. Między innymi chirurg z Houston dostał w 2000 roku $490,000 za nieuprawianie ziemi, której nigdy nie zamierzał uprawiać, lecz na której wcześniej znajdowały się pola ryżowe.
Na „pomocy” zachodnich instytucji ucierpieli również producenci cukru. Haiti, swego czasu jeden z największych eksporterów cukru i innych tropikalnych produktów, zaczął importować cukier z kontrolowanych przez USA cukrowni w Republice Dominikany i na Florydzie. Wszystko to doprowadziło do rozruchów, jakie miały miejsce wcześniej tego miesiąca.
Po opanowaniu sytuacji prezydent Haiti Rene Preval zredukował cenę ryżu z $51 do $43 za 110-funtowy worek. Nikt nie przypuszcza, by ta chwilowa ulga pomogła w czymkolwiek poza oddaleniem głodu na kilka tygodni.
Haiti nie jest jedynym krajem dotkniętym przez kryzys głodu. Economist informuje, że miliardy ludzi na całym świecie utrzymują się za jednego dolara dziennie. Głos Ameryki podał, że już przed ostatnią podwyżką cen żywności 850 milionów ludzi cierpiało z powodu głodu. Miliony innych są permanentnie niedożywione. (eg)
